Badanie i ocena jakości powietrza jest realizowana w oparciu o przepisy art. 85-95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150). Powyższe przepisy wraz z rozporządzeniami Ministra Środowiska: z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r.  poz. 1032) i z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r.  poz. 1031) definiują system monitoringu powietrza, określają zakres i sposób badania jakości powietrza, określają minimalną liczbę stacji oraz metody i kryteria oceny.

System Oceny Jakości Powietrza w województwie mazowieckim jest na bieżąco modernizowany do potrzeb wynikających z procesu dostosowawczego do wymagań UE, zmieniającego się prawa polskiego i oczekiwań związanych z zarządzaniem jakością powietrza. Docelowo system powinien spełniać następujące funkcje:

• informacyjną
• prognostyczną
• ostrzegawczą
• sterowania emisją

oraz ma być narzędziem wspomagającym zarządzanie środowiskiem. Aby dobrze wypełniać powyższe funkcje konieczne jest, aby system składał się z trzech podstawowych bloków:

• systemu pomiarowego
• systemu analiz przestrzennych
• systemu informowania

Realizacja funkcji informacyjnej systemu, realizowana jest poprzez coroczną ocenę jakości powietrza. Metodami wykorzystywanymi w ocenie bieżącej są:

• pomiary wysokiej jakości (automatyczne ciągłe)
• pomiary manualne w stałych punktach pomiarowych (ciągłe)
• pomiary manualne w stałych punktach pomiarowych (cykliczne)
• pomiary wskaźnikowe (pasywne)
• modelowanie matematyczne
• obiektywne metody szacowania.

W ramach monitoringu powietrza wykonywane są, analizowane i gromadzone dane dotyczące poziomów stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza w strefach (powiat, aglomeracja) województwa mazowieckiego. Na podstawie otrzymanych pomiarów dokonuje się oceny poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin. Priorytetowymi obszarami dla monitoringu powietrza są strefy potencjalnych przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń.

Modelowanie matematyczne jest metodą wspomagającą i uzupełniającą techniki pomiarowe. Bez względu na rodzaj zastosowanej metody pomiarów, bieżąca ocena jakości powietrza obszaru tak dużego, jak województwo mazowieckie powinna być uzupełniana o wyniki badań modelowych. Pozwalają one na uzyskanie informacji o przestrzennym zróżnicowaniu stężeń na cały obszarze województwa. W województwie mazowieckim przeprowadzono modelowanie modelem CALPUFF z preprocesorem CALMET. Jest to wielowarstwowy, niestacjonarny model przygotowany do wyznaczania przestrzennego rozkładu wielu substancji, uwzględniający rzeźbę terenu oraz wpływ pól meteorologicznych zmiennych w czasie i przestrzeni na transport przemiany i depozycję zanieczyszczeń. Do modelu CALPUFF jako dane wejściowe zastosowano wyniki modelowania modelem CALMET, czyli parametry pola meteorologicznego dla aglomeracji i województwa oraz dane o emisji zanieczyszczeń w województwie: punktowej, liniowej i powierzchniowej.

W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jakości Powietrza wykonywane są opracowania, wypełniające wymogi art. 88, 89 i 90 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150), dotyczące każdej strefy województwa. Należą do nich:

• Wstępna Ocena Jakości Powietrza oraz aktualizowana, co pięć lat klasyfikacja stref, odrębnie dla każdej substancji, wskazująca na potrzeby modernizacji systemu monitoringu powietrza w województwie
• Roczna Ocena Jakości Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie pod kątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagające tworzenia Programów Ochrony Powietrza, które pomogą osiągnąć w danej strefie wymagane standardy jakości powietrza

System Oceny Jakości Powietrza w województwie mazowieckim zapewnia rzetelną ocenę stanu jakości powietrza, a poprzez wymuszanie działań mających na celu osiąganie wymaganych standardów jakości powietrza wpływa na poprawę warunków życia mieszkańców.

Pomiary wykonywane w Systemie Oceny Jakości Powietrza są wspomagane sprzętem zakupionym w ramach dofinansowania ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego.

SOJP - System Oceny Jakości Powietrza