ROZDZIAŁ X

DZIAŁALNOŚĆ
WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU
OCHRONY ŚRODOWISKA
W WARSZAWIE


Autorzy:
M. Czyż
J. Piekutowska











1.  ZAKRES DZIAŁALNOŚCI WIOŚ

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie działa w ramach wojewódzkiej administracji zespolonej wykonując zadania i kompetencje określone w Statucie Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie. Obszar działalności obejmuje województwo mazowieckie. W skład Inspektoratu wchodzą delegatury w: Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i w Siedlcach z siedzibą w Mińsku Mazowieckim. Teren działania poszczególnych delegatur przedstawiono na mapie 47.

Mapa 47. Obszar działania poszczególnych Delegatur WIOŚ w Warszawie

Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska (z późniejszymi zmianami) do podstawowych zadań Inspektoratu należy:

  • kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody oraz kontrola eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
  • organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zmian w nim zachodzących,
  • inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska oraz usuwanie ich skutków i przywracanie środowiska do stanu właściwego.
  • współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji państwowej i rządowej, samorządu terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi.

    Działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska kieruje Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ). W celu realizacji polityki ekologicznej państwa zmierzającej do usunięcia lub ograniczenia głównych problemów ekologicznych charakterystycznych dla obszaru całego kraju, w styczniu 1999 r. GIOŚ określił ogólne kierunki działania Inspekcji.


    2.  DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WIOŚ

    Prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska to podstawowe zadanie Inspektoratu. Kontrolowane są przede wszystkim jednostki organizacyjne, których zakres i rozmiar oddziaływania na środowisko jest znaczący. Działalność kontrolna realizowana jest w oparciu o roczne i kwartalne plany kontroli, zgodne z wytycznymi Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i Wojewody. W miarę możliwości uwzględniane są także sugestie organów samorządowych. Poza kontrolami planowymi przeprowadzane są również kontrole interwencyjne oraz w ramach nadzwyczajnych zagrożeń środowiska. W trakcie kontroli ustalane są rodzaj i zakres naruszeń wymagań ochrony środowiska oraz przyczyny powstawania tych nieprawidłowości a także nakładane są sankcje w celu ich wyeliminowania.


    2.1.  Cele działalności kontrolnej

    Najważniejsze cele działalności kontrolnej Inspektoratu to:

  • ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł technologicznych i energetycznych,
  • ograniczenie ładunków zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do wód powierzchniowych i gruntu,
  • ochrona zasobów wód, w szczególności wód podziemnych stanowiących źródło zaopatrzenia ludności w wodę do picia i potrzeb gospodarczych,
  • eliminowanie nieprawidłowości w zakresie gromadzenia, usuwania, wykorzystywania, unieszkodliwiania (w tym składowania) odpadów,
  • ograniczenie uciążliwości związanych z ponadnormatywną emisją hałasu do środowiska,
  • przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska,
  • ocena wypełniania przez inwestorów wymagań ochrony środowiska,
  • przeciwdziałanie nielegalnemu transgranicznemu przemieszczaniu odpadów.

    Poza ww. podstawowymi celami, w 2000 roku realizowano dodatkowo cykle kontrolne krajowe w zakresie:

  • wywiązywania się jednostek organizacyjnych z obowiązku wnoszenia opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska,
  • przestrzegania przepisów prawa przez odbiorców odpadów niebezpiecznych oraz w zakresie postępowania z odpadami azbestowymi,
  • przestrzeganie wymogów ochrony środowiska przez stacje paliw należące do tzw. operatorów niezależnych.

    Prowadzono cykle kontrolne w wybranych branżach gospodarki. Szczególną uwagę zwrócono na przestrzeganie przepisów ochrony środowiska przez rejony energetyczne, zakłady garbarskie, zakłady przetwórstwa mięsnego i ubojnie oraz zakłady poddawane przekształceniom własnościowym. Celem kontroli było także zmniejszenie uciążliwości dla środowiska obiektów Wojska Polskiego.

    W Inspektoracie prowadzona jest na bieżąco ewidencja jednostek organizacyjnych podlegających kontroli. Z roku na rok liczba zakładów w ewidencji powiększa się. Według stanu na dzień 31.12.2000 r. w ewidencji tej znajdowało się 5 847 podmiotów korzystających ze środowiska, w tym 27 uznanych za istotnie uciążliwe dla środowiska:

  • 3 w skali kraju (uwzględniając 1 zakład warunkowo skreślony z "Listy 80"),
  • 24 w skali województwa (tzw. Lista Wojewódzka).

    W roku 2000 kontrolą objęto około 31% zakładów zewidencjonowanych (dokładnie 1 792). Niektóre z nich kontrolowano kilkakrotnie. W stosunku do 1999 roku skontrolowano o 18% więcej zakładów. Ogółem przeprowadzono 2 248 kontroli to jest o 20% więcej niż w roku wcześniejszym. Były to kontrole podstawowe obejmujące wszystkie komponenty środowiska (719) i sprawdzające - ukierunkowane na ogół na sprawdzenie wcześniej wydanych zarządzeń pokontrolnych (1 042) oraz interwencyjne (487).


    Wykres 82. Liczba zakładów skontrolowanych w latach 1999-2000
    Wykres 83. Liczba kontroli w latach 1999-2000

    Z roku na rok wzrasta liczba kontroli interwencyjnych przeprowadzonych na konkretne zgłoszenie urzędów, organizacji ekologicznych i obywateli. Interwencje dotyczą podmiotów gospodarczych i osób fizycznych korzystających lub zamierzających korzystać ze środowiska. W stosunku do 1999 r. ilość zgłoszeń interwencji wzrosła o 18%. Najczęściej dotyczyły one gospodarki ściekowej i odpadowej (w sumie 53% wszystkich zgłoszeń). Dominowały sprawy o charakterze i zasięgu lokalnym, związane z funkcjonowaniem niewielkich jednostek organizacyjnych.

    W celu sprawdzenia spełnienia wymogów ochrony środowiska, w uzasadnionych przypadkach, wykonywane są pomiary kontrolne emisji zanieczyszczeń. Ogółem w ciągu roku przeprowadzono 960 kontroli połączonych z pomiarem. W przypadku stwierdzenia naruszenia wymagań ochrony środowiska, kontrolowane zakłady, obciążono kosztami kontroli. W 2000 roku wydano 470 decyzji ustalających koszty kontroli na łączną kwotę 440, 9 tys. złotych.


    Tabela 113. Działalność kontrolna WIOŚ w latach 1999-2000 na tle kraju
    Działalność
    kontrolna
    w roku
    Liczba zakładów Ilość kontroli
    w
    ewidencji
    skontrolo-
    wanych
    ogółem podsta-
    wowych
    sprawdza-
    jących
    interwen-
    cyjnych
    z pomiarem
    Polska 1999 41 772 13 452 15 976 4 716 8 266 2 994 6 726
    2000 44 045 14 381 17 261 5 266 8 737 3 258 7 168
    Woj. mazowieckie 1999 5 406 1 515 1 860 551 898 411 771
    2000 5 847 1 792 2 248 719 1 042 487 960


    2.2.  Działania pokontrolne

    Wymuszanie na użytkownikach środowiska przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska odbywa się poprzez różnego rodzaju środki dyscyplinujące o charakterze pieniężnym i niepieniężnym. Ogółem w ciągu 2000 roku wydano:

  • 1 628 zarządzeń pokontrolnych wzywających do usunięcia nieprawidłowości,
  • 376 wystąpień do organów administracji rządowej i samorządowej z wnioskiem o podjęcie działań,
  • 982 decyzji dotyczących pieniężnych kar jednostkowych i łącznych za naruszenie ustalonych warunków korzystania ze środowiska,
  • 521 mandatów karnych na łączną kwotę 76 815 złotych.

    Skierowano 41 wniosków do kolegiów ds. wykroczeń oraz 15 do organów ścigania. Wszczęto 40 postępowań egzekucyjnych obowiązków wynikających z decyzji WIOŚ i z mocy prawa. W 75 przypadkach zgłoszono sprzeciw do przekazania inwestycji do użytkowania.

    W 2 sytuacjach zastosowano najbardziej radykalny instrument mający na celu wymuszenie przestrzegania przepisów ochrony środowiska tj. wstrzymano działalność powodującą naruszenie wymogów ochrony środowiska. W całym kraju w ciągu roku wydanych zostało przez IOŚ 19 tego rodzaju decyzji (tabela 114).


    Tabela 114. Działania pokontrolne WIOŚ w latach 1999 - 2000 na tle kraju
    Działania dyscyplinujące w woj. mazowieckim w kraju
    1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r.
    Ilość zarządzeń pokontrolnych 1 316 1 628 9 810 10 435
    Ilość wniosków do organów ścigania 9 15 55 68
    Ilość wniosków do kolegiów ds. wykroczeń 67 41 155 216
    Ilość wniosków do administracji rządowej 33 71 221 305
    Ilość wniosków do administracji samorządowej 174 305 1 174 1 504
    Ilość postępowań egzekucyjnych dec. WIOŚ 7 35 313 432
    Ilość postępowań egzekucyjnych obowiązków wynikających
    z mocy prawa
    6 5 35 31
    Wstrzymanie działalności zakładu 3 3* 18 19
    Zgłoszenia sprzeciwu do przekazania inwestycji do użytkowania 42 75 166 227
    Mandaty karne - ilość
    łączna kwota w tys. zł.
    429
    (60,2)
    521
    (76,8)
    1 263
    (160,0)
    1 844
    (238,6)
    Uwagi:
    *w tym 1 decyzja zezwalająca na podjęcie wcześniej wstrzymanej działalności


    Do najczęściej występujących naruszeń należy zaliczyć brak uregulowań formalno-prawnych w zakresie gospodarki odpadami. Częste są także przypadki nieprawidłowości w gospodarce wodno -ściekowej oraz w ochronie powietrza. Niejednokrotnie skutkuje to wyraźnym wzrostem zanieczyszczenia środowiska.

    W stosunku do kontroli przeprowadzonych w latach ubiegłych, nieznaczną poprawę zaobserwowano w zakładach opieki zdrowotnej oraz w zakładach przetwórstwa mięsnego. Niezadowalający, w większości przypadków, jest w dalszym ciągu, stan ochrony środowiska w zakładach branży mleczarskiej.

    Przyczyną niewykonania zarządzeń pokontrolnych jest niejednokrotnie słaba kondycja finansowa zakładów lub przekształcenia własnościowe oraz zaniedbania osób odpowiedzialnych za realizację powierzonych zadań.

    Kontrole przeprowadzone przez WIOŚ wykazują, że wiele zakładów nie wnosi opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska.

    Za przekroczenia dopuszczalnej wielkości emisji zanieczyszczeń do środowiska, potwierdzone pomiarem i kontrolą, wymierzane są pieniężne kary jednostkowe (godzinowe i dobowe), a następnie kary łączne. Wysokość nałożonych przez WIOŚ kar pieniężnych za naruszenie dopuszczalnych warunków w poszczególnych komponentach środowiska w latach 1999-2000 obrazuje tabela 115 i wykresy. Najwięcej kar wymierzono za odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych i gruntu, a kwota tych kar łącznych stanowi blisko 83% wszystkich kar ustalonych przez WIOŚ. Około 12% stanowią kary za emisję zanieczyszczeń do powietrza.


    Tabela 115. Kary pieniężne wymierzone przez WIOŚ za przekroczenie ustalonych warunków korzystania ze środowiska w latach 1999-2000
    Kara za: Rok wyd.
    decyzji
    Ilość decyzji o karach Kwota kar w tys. zł.
    jednostkowych łącznych łącznych odroczonych wpływy
    Odprowadzanie ścieków do
    wód lub gruntu
    1999 396 177 3 570,3 2 841,4 3 561,7
    2000 436 169 10 515,9 3 520,0 7 109,9
    Emisję
    do powietrza
    1999 159 148 1 800,8 760,8 1 251,8
    2000 165 111 1 499,2 1 149,7 467,8
    Emisję
    hałasu do środowiska
    1999 25 41 1 049,8 186,3 120,9
    2000 22 32 413,9 17,8 369,3
    Składowanie odpadów 1999 21 34 4 434,8 7 911,7 292,5
    2000 28 19 300,2 891,6 359,8
    OGÓŁEM 1999 601 400 10 855,7 11 700,2 5 226,9
    2000 651 331 12 729,2 5 739,1 8 306,8


    Wykres 84. Procentowy udział decyzji wymierzających jednostkowe kary pieniężne w 2000 roku w Polsce i województwie mazowieckim

    Najwyższe kary powyżej 1 mln złotych ustalono dla zakładów:

  • MPWiK m. st. Warszawy, kolektor Burakowski - za wprowadzanie ścieków z lewobrzeżnej części Warszawy do Wisły,
  • MPWiK m. st. Warszawy - za odprowadzanie ścieków z oczyszczalni grupowej w Pruszkowie,
  • Elektrownia "Kozienice" S.A. w Świerżach Górnych za nadmierną emisję tlenków azotu.

    Wysokie kary za składowanie odpadów niebezpiecznych w miejscu na ten cel nie przeznaczonym wymierzono: PKN ORLEN S.A. w Płocku, Hucie Lucchini Sp. z o.o. w Warszawie, Ursus - Media Sp. z o.o. w Warszawie.

    Wykres 85. Procentowy udział decyzji ustalających kary łączne w 2000 roku w Polsce i województwie mazowieckim


    Wymierzanie kar pieniężnych służy przede wszystkim wymuszaniu przestrzegania wymogów ochrony środowiska, w tym także poprzez podejmowanie przez kontrolowane podmioty przedsięwzięć proekologicznych. Podmiotom, które realizują takie inwestycje, terminy płatności łącznych kar pieniężnych są odraczane do czasu oddania inwestycji do eksploatacji. W uzasadnionych przypadkach płatność kar rozkładana jest na raty. W 2000 roku WIOŚ w Warszawie wydał 63 decyzje odraczające terminy płatności kar na ogólną kwotę 5,7 mln zł. Do końca roku 25 zakładów, korzystających z odraczania kar, faktycznie ukończyło inwestycje. Ogólna kwota środków z tytułu kar jakie wpłynęły na rachunek Urzędu Marszałkowskiego w 2000 roku wyniosła 8,3 mln, co stanowiło ok. 28% tego rodzaju wpływów w całym kraju.


    2.3.  Wybrane efekty działań kontrolnych WIOŚ

    W wyniku działań pokontrolnych WIOŚ, prowadzonych w ramach interwencji związanych z naruszeniem wymagań ochrony środowiska, uzyskano w 2000 roku między innymi następujące efekty:

  • zlikwidowano kotłownię węglową w Zakładzie Przetwórstwa Mięsnego w Nowej Wsi Zachodniej gm. Olszewo Borki - eliminując lokalną uciążliwość dla powietrza,
  • zlikwidowano tartak w miejscowości Szkwa gm. Lelis stanowiący lokalne źródło hałasu,
  • wyeliminowano przekroczenie emisji hałasu w Zakładzie Drzewnym w Przetyczy gm. Długosiodło poprzez wykonanie obudowy wentylatorów, które są głównym źródłem hałasu,
  • zlikwidowano Zakład Ślusarski w Józefowie ul. Wiązowska 40 stanowiący uciążliwość dla mieszkańców ze względu na emisję hałasu,
  • wstrzymano działalność zakładu przerobu złomu aluminiowego "RCN Metals" Sp. z o.o. w Żelechowie gm. Żabia Wola (interwencja dotyczyła emisji zanieczyszczeń do powietrza i emisji hałasu, działalność prowadzona była w miejscu nie przeznaczonym na ten cel),
  • wyeliminowano przekroczenie emisji hałasu w zakładzie produkcji kosmetyków ORIFLAME PRODUCTS POLAND Sp. z o.o. w Warszawie poprzez wykonanie ekranu dźwiękochłonno - izolacyjnego,
  • wyeliminowano odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do rzeki Sony z Przedsiębiorstwa Handlowego NEPRA w Nowym Mieście poprzez likwidację kolektora odprowadzającego ścieki (ścieki są gromadzone w zbiorniku bezodpływowym i wywożone do miejskiej oczyszczalni ścieków w Płońsku),
  • zlikwidowano odprowadzanie nie oczyszczonych ścieków do rzeki Bojewki z Liceum Ogólnokształcącego w Sadownem poprzez wybudowanie i przekazanie do eksploatacji nowej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni.

    3.  ZAKŁADY NAJBARDZIEJ UCIĄŻLIWE DLA ŚRODOWISKA

    Szczególny nadzór WIOŚ sprawuje nad zakładami istotnie uciążliwymi dla środowiska w skali kraju oraz województwa. Ogółem za takie uznanych zostało w 2000 roku 27 zakładów. Emisja zanieczyszczeń z tych zakładów stanowi znaczną część ogólnej emisji w województwie (58,8% zanieczyszczeń pyłowych, 86,9% zanieczyszczeń gazowych, 37,6% odprowadzanych ścieków - wg danych za 2000 r.).


    3.1. "Lista 80"

    "Lista 80" na której umieszczono zakłady najbardziej uciążliwe w skali w kraju, opublikowana została po raz pierwszy w styczniu 1990 roku. Okazała się ona skutecznym mechanizmem oddziaływania służb ochrony środowiska na wybraną grupę zakładów. W okresie 10 lat znacznie zmniejszyła się uciążliwość wpisanych na nią zakładów. Potwierdza to redukcja zanieczyszczeń wprowadzonych do środowiska wyliczona w stosunku do 1989 r. (dane GIOŚ):

  • emisja pyłów zmniejszyła się o ok. 90%,
  • emisję gazów ograniczono o ok. 66%,
  • ilość odprowadzanych ścieków uległa zmniejszeniu o ok. 33%,
  • ilość składowanych odpadów zmniejszyła się o ok. 71%.

    Zdecydowana większość zakładów podejmuje proekologiczne działania w celu doprowadzenia swojej działalności do pełnego przestrzegania wymogów ochrony środowiska. Kilka zakładów skorzystało z wprowadzonej przez GIOŚ procedury warunkowego skreślenia z Listy, w ramach realizacji "programów dostosowawczych". Ogółem od chwili utworzenia "Listy 80" do końca 2000 roku skreślono z niej 39 zakładów w tym 31 zakładów, które poprzez realizację zadań dostosowały swoją działalność do zgodności z wymogami ochrony środowiska (m.in. w 1997 r. Grodziskie Zakłady Farmaceutyczne "POLFA" w Grodzisku Mazowieckim), oraz 8 zakładów w trybie warunkowym. Według stanu na dzień 31.12.2000 r. na "Liście 80" znajdowały się 53 zakłady, w tym dwa zakłady z terenu województwa mazowieckiego:

  • INTERCELL Spółka Akcyjna w Ostrołęce,
  • Elektrociepłownie Warszawskie Spółka Akcyjna Grupa Vattenfall - Elektrociepłownia Siekierki w Warszawie.

    Ponadto w grupie zakładów warunkowo zwolnionych znajduje się Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. w Płocku.

    Wszystkie ww. zakłady od wielu lat prowadzą działania w zakresie systematycznego ograniczania swojej uciążliwości dla środowiska. Posiadają uregulowany stan formalno-prawny w zakresie korzystania ze środowiska. W wyniku budowy nowoczesnych instalacji ochrony powietrza oraz modernizacji już istniejących, a także zmian w technologii znacznie zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych z tych zakładów (o ponad 60% w ciągu 10 lat) przy jednoczesnym utrzymaniu, a nawet wzroście (np. w INTERCELL S.A) wielkości produkcji.

    Nastąpiła również wyraźna poprawa w gospodarce wodno-ściekowej poprzez zmianę technologii produkcji oraz budowę lub modernizację oczyszczalni ścieków. W znacznym stopniu uporządkowano gospodarkę odpadami.

    INTERCELL S.A. w Ostrołęce umieszczony został na "Liście 80" z uwagi na wysokie ładunki zanieczyszczeń wprowadzane ze ściekami do wód powierzchniowych, zanieczyszczenia emitowane do powietrza oraz uciążliwość zapachową (emisja związków siarki wynika ze specyfiki przemysłu papierniczego), a także nierozwiązane problemy gospodarki odpadami.

    W okresie ostatnich 10 lat Zakład zrealizował szereg inwestycji uzyskując konkretne efekty ekologiczne przy wzroście produkcji o około 53%:
    • redukcja ilości emitowanych pyłów o ok. 85,3% (m.in. poprzez montaż wysoko sprawnych elektrofiltrów),
    • redukcja gazów o ok. 5,5%, w tym znaczna H2S (poprzez montaż instalacji do utylizacji gazów, zmiany technologiczne - modernizację urządzeń),
    • redukcja ilości ścieków o 13,3% (z uwzględnieniem wód pochłodniczych m.in. z wybudowanych w 1995 r. chłodni wentylatorowych na potrzeby instalacji utylizacji gazów złowonnych),
    • redukcja ilości ścieków technologicznych o ok. 45% (bez uwzględnienia wód pochłodniczych),
    • redukcja ładunków zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do Narwi:
      • w zakresie ChZT o ok. 82%,
      • w zakresie zawiesin ogólnych o ok. 85%
      (poprzez modernizację procesów technologicznych, rozbudowę i modernizację zakładowych oczyszczalni ścieków, uruchomienie instalacji oczyszczania "brudnych kondensatów"),
    • zmniejszenie ilości gromadzonych odpadów ogółem o 45%, w tym likwidacja zakładowego składowiska odpadów - szlamu pokaustycznego (odpad w całości wtórnie wykorzystywany jest w procesie technologicznym),
    • uruchomienie instalacji do unieszkodliwiania osadów biologicznych nadmiernych z zakładowej oczyszczalni biologicznej poprzez spalanie w kotle sodowym, po odwodnieniu na prasie filtracyjnej,
    • rozwiązanie problemu "masy łapanej" - osadów z mechanicznego oczyszczania ścieków, poprzez odwadnianie (powyżej 40% suchej masy) i spalanie w kotle fluidalnym Zespołu Elektrowni "Ostrołęka",
    • ograniczenie emisji hałasu do środowiska poprzez działania modernizujące i organizacyjne.

    W ostatnich latach wiele przedsięwzięć w celu ograniczenia uciążliwości dla środowiska zrealizowano także w Elektrociepłowniach Warszawskich S.A. Grupa Vattenfall - w Elektrociepłowni Siekierki w Warszawie:

    • wyeliminowano nadmierną emisję zanieczyszczeń pyłowo-gazowych do powietrza poprzez:
      • - zmodernizowanie elektrofiltrów na kilku kotłach,
      • - zainstalowanie niskoemisyjnych palników tlenków azotu na 7 kotłach (50% wszystkich kotłów węglowych),
      • - zainstalowanie systemów monitoringu emisji zanie- czyszczeń gazowych i pyłowych na wszystkich kotłach,
    • uporządkowano gospodarkę wodno-ściekową:
      • oddano do eksploatacji zmodernizowany neutralizator ścieków z trawienia kotłów,
      • uruchomiono automatyczną stację pomiarową wód ujmowanych z Wisły oraz odprowadzanych ścieków pochłodniczych,
    • ograniczono emisję hałasu poprzez:
      • wykonanie zabezpieczenia akustycznego wentylatorów,
      • wymianę okien w maszynowni i warsztacie centralnym,
      • obudowę mieszadła w oczyszczalni ścieków,
    • w znacznym stopniu uporządkowano gospodarkę odpadami paleniskowymi:
      • w okresie letnim popioły i żużle przekazywane są do zagospodarowania,
      • prowadzona jest rekultywacja składowiska odpadów paleniskowych (ok. 76% powierzchni składowiska zostało trwale zazielenione) oraz wykonywane są badania monitoringowe wód podziemnych w rejonie składowiska.

    Tylko w ostatnim roku ograniczono o 37,3% emisję pyłów oraz o 8,7% emisję gazów do powietrza, a o 12% ilość odprowadzanych ścieków. Opracowano projekt "Programu Dostosowawczego" ubiegając się o warunkowe skreślenie z "Listy 80".

    Na szczególną uwagę zasługuje Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. w Płocku. Zakład ten od 1997 roku realizuje Ekologiczny Program Dostosowawczy, w którym określono 28 zadań do wykonania. Do roku 2000 wykonano już 24 zadania, co świadczy o dużym tempie prowadzonych działań. Zadania inwestycyjne zrealizowane w ostatnim roku to:

  • zmniejszenie emisji metanolu o prawie 99% (wyeliminowano emisję z procesu technologicznego),
  • zmniejszenie zużycia wody do celów produkcyjnych o 94%,
  • wyeliminowanie powstawania dwóch typów odpadów niebezpiecznych zawierających chlorowcopochodne węglowodorów,
  • modernizacja kotła nr 6 w zakładowej elektrociepłowni i zamontowanie palników niskoemisyjnych (zmniejszenie emisji NOX),
  • skolektorowanie oparów na II systemie oczyszczania ścieków Centralnej Oczyszczalni PKN ORLEN S.A. (zmniejszenie emisji odorów),
  • wytłumienie czerpni powietrza dmuchawy na instalacji KKII (obniżenie emisji hałasu ze źródła o 15 dB),
  • wyciszenie kompresorów wentylatorów na instalacji KKII (obniżenie emisji hałasu ze źródła o 5 dB),
  • wykonanie kabiny dźwiękochłonnej dmuchaw transportowych i blendingowych na instalacjach Polipropylenu I i II (obniżenie emisji hałasu ze źródła o 10 dB),
  • zastosowanie tłumików hałasu na wydmuchach pary podczas rozruchu instalacji nowych i instalacji po remontach (obniżenie emisji hałasu krótkotrwałego),
  • obudowanie osłonami dźwiękochłonnymi pomp I i II stopnia na Rafineryjnym Bloku Wodnym nr 4 (obniżenie emisji hałasu ze źródła o 30 dB),
  • rozszerzenie systemu monitoringu emisji zanieczyszczeń emitowanych do środowiska z EC na wszystkie emitory (ciągły nadzór nad poziomem emisji z EC emitującej ponad 60% zanieczyszczeń energetycznych PKN ORLEN S.A.).

    W zakładzie wprowadzony został system zarządzania środowiskowego ISO 14001. Emisja zanieczyszczeń do powietrza w stosunku do roku 1999 zmniejszyła się o 42,9% w dwutlenku siarki i o 7,1% w węglowodorach. Odnotowano natomiast wzrost o 23% w emisji pyłów, o 38,7% w emisji tlenku węgla i o 2,5% w emisji tlenków azotu. Pomimo wzrostu w ww. wskaźnikach łączna emisja do powietrza uległa zmniejszeniu o prawie 30%. Znacznie ograniczono również ilość odprowadzanych ścieków (o 26,6%) oraz ich ładunki zanieczyszczeń. Zmniejszyła się także ilość gromadzonych odpadów (o 63%). Mimo stosowanych nowoczesnych rozwiązań technologicznych i technicznych nie jest możliwe wyeliminowanie oddziaływania na środowisko, co wynika ze specyfiki zakładu ( np. oddana w ostatnich latach instalacja Hydroodsiarczania Gudronu wpłynęła na znaczne obniżenie emisji SO2, stała się jednak sama źródłem emisji pyłu, CO, NO2).


    3.2.  Lista wojewódzka

    Lista Wojewódzka, po weryfikacji w styczniu 1999 r. w związku z reformą administracyjną kraju, obejmuje 24 zakłady (tabela 116). Utworzona została w oparciu o następujące kryteria:

  • ilość wytworzonych ścieków,
  • ilość charakterystycznych zanieczyszczeń emitowanych do powietrza,
  • ilość składowanych odpadów,
  • nierozwiązane problemy ekologiczne.

    Na Liście znajdują się zakłady z różnych branż gospodarki. Są to większe elektrociepłownie warszawskie, dwie elektrownie ("Kozienice" i "Ostrołęka"), Cementownia "Wierzbica", zakłady komunalne odprowadzające znaczne ilości ścieków, w tym nie oczyszczonych oraz niektóre zakłady przemysłu: spożywczego, chemicznego, metalurgicznego, maszynowego, elektronicznego. Ze względu na emisję hałasu na Liście tej umieszczono również Port Lotniczy Warszawa-Okęcie.

    W celu uzyskania zamierzonych efektów tj. radykalnego i szybkiego ograniczenia uciążliwości, zakłady z "Listy Wojewódzkiej" kontrolowane są z większą częstotliwością. W 2000 roku kontrolą objęto wszystkie zakłady, wykonując łącznie 41 kontroli kompleksowych lub dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. Wszystkim zakładom wydano zarządzenia pokontrolne. Większość z nich ukarano karami pieniężnymi za przekroczenie warunków korzystania ze środowiska. W sumie wydano 25 decyzji o karach łącznych. Płatność części kar została odroczona ze względu na realizowane inwestycje (np. Elektrociepłownia "Powiśle" w Warszawie, "Ursus-Media" Sp. z o.o. w Warszawie). Kilku zakładom, w związku z zakończeniem budowy, kary wliczono w koszt inwestycji (np. MPWiK w m. st. Warszawie Oczyszczalnia "Czajka" oraz Oczyszczalnia w Pruszkowie, Komunalny Zakład Budżetowy Gminy Winnica, OSM w Kosowie Lackim).

    Wg stanu na 31.12.2000 r. pełne uregulowanie stanu formalno-prawnego posiadało 14 zakładów. Najlepiej uregulowany jest stan w zakresie poboru wody i emisji do powietrza. Największe zaś braki stwierdzane są w zakresie pozwoleń wodno-prawnych na odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych oraz w gospodarce odpadami.

    Problemy ekologiczne w poszczególnych zakładach oraz sposób ich rozwiązywania przedstawiono w tabeli 116. Ważnym problemem w kilkunastu zakładach jest emisja zanieczyszczeń do powietrza (w 15 zakładach). Równie częstym pozostaje gospodarka odpadami (14), w tym także osadami ściekowymi. W kilku zakładach (7) istnieją problemy w zakresie gospodarki ściekowej. Nierzadko też uciążliwość zakładu wynika z nadmiernej emisji hałasu do środowiska (5).

    Zadania proekologiczne realizowane są poprzez budowę urządzeń ochrony środowiska, zmiany w produkcji oraz likwidację części zakładu. Inne przedsięwzięcia to modernizacja istniejących urządzeń, poprawa jakości stosowanego paliwa, działania prowadzące do wykorzystania odpadów oraz do zmniejszenia uciążliwości zapachowej. Problemem jest ograniczenie nadmiernej emisji hałasu do środowiska. Często jest to niemożliwe ze względu na brak odpowiednich rozwiązań technicznych lub ich bardzo wysoki koszt. W 2000 roku w pięciu zakładach z Listy Wojewódzkiej udało się w pełni i trwale rozwiązać po jednym problemie ekologicznym, na ogół w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Są to zakłady:

  • Cukrownia "Glinojeck" S.A. w Glinojecku,
  • Zespół Elektrowni "Ostrołęka" S.A. w Ostrołęce,
  • "Wodociągi Płockie" Sp. z o.o. w Płocku,
  • Komunalny Zakład Budżetowy Gminy Winnica,
  • Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kosowie Lackim.

    Biorąc pod uwagę terminowość, stopień zaawansowania prac oraz uzyskane efekty ekologiczne należy jednak stwierdzić, że zdecydowana większość zakładów realizuje zadania w niezadawalającym stopniu.W ostatnich latach kilka zakładów zaprzestało produkcji np. w 1999 r. wstrzymały działalność Radomskie Zakłady Garbarskie S.A., w końcu 2000 r. zaprzestano produkcji klinkieru i cementu w Cementowni "Wierzbica".

    W wyniku przeprowadzonych kontroli opracowano propozycję nowej "Listy Wojewódzkiej" na rok 2001, skreślając z poprzedniej 3 zakłady i dopisując 3 nowe.

    O efektach działań proekologicznych podejmowanych przez zakłady uznane za najbardziej uciążliwe ("Lista 80" i "Lista Wojewódzka") w okresie ostatnich dziesięciu lat świadczą dane zamieszczone w tabeli 116 oraz na wykresach 86 i 87. W największym stopniu ograniczona została emisja zanieczyszczeń do powietrza (o 91,3% pyłów i o 45,5% gazów). Znacznie bo aż o 68,7% zmniejszyła się także ilość odpadów przekazywanych do składowania. Obserwuje się natomiast wzrost ogólnej ilości odprowadzanych ścieków (o 13,5% względem 1990 r.) przy niewielkim 9% ograniczeniu ilości wód pochłodniczych.


    Wykres 86. Redukcja w % emisji zanieczyszczeń z zakładów najbardziej uciążliwych w województwie mazowieckim w latach 1990-1995-2000 (emisja w 1990 r. - 100%)

    W ciągu ostatniego roku utrzymywały się korzystne trendy w zakresie ograniczania oddziaływania tych zakładów na środowisko. Zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do powietrza (o 2% pyłów i o 6,6% gazów) oraz emisja zanieczyszczeń do wód (o 1,6% zmniejszyła się ilość odprowadzanych ścieków, zaś o 7,1% ładunek zanieczyszczeń wyrażony w ChZT i o 6,2% ładunek w zawiesinach ogólnych). Największe zmiany obserwowano w ilości odpadów przekazanych do składowania. Ilość tych odpadów zmniejszyła się aż o 15,4%.

    Wykres 87. Redukcja w % emisji zanieczyszczeń z zakładów najbardziej uciążliwych w województwie mazowieckim w latach 1999-2000 roku w województwie mazowieckim (emisja w 1990 r. - 100%)
    Tabela 116. Charakterystyka zakładów najbardziej uciążliwych w woj. mazowieckim

    Tabela 117. Emisja zanieczyszczeń z zakładów najbardziej uciążliwych ("Lista 80" oraz w latach 1990-1995-2000)
    Emisja do powietrza
    [Mg/rok]
    Odprowadzanie ścieków (tys. m3/rok)
    (w tym ilość ścieków pochłodniczych)
    Odpady przekazane do składowania
    [tys. Mg/rok]
    Pyły ogółem Gazy ogółem [bez CO2]
    1990 1995 2000 1990 1995 2000 1990 1995 2000 1990 1995 2000
    94 244,7 60 657,7 8 172,4 300 392,4 235 069,9 163 685,4 716 555,0 (634 765,6) 930 821,8 (615 971,3) 813 624,7 (577 632,8) 1 866,3 1 022,7 584,1
    Uwagi: - dla wód pochłodniczych z elektrociepłowni uwzględniono jedynie ładunek "dołożony"

    Tabela 118. Uciążliwości dla środowiska zakładów z "listy 80" oraz "Listy Wojewódzkiej" w latach 1999-2000
    Emisja do powietrza
    [Mg/rok]
    Odprowadzanie ścieków Składowanie odpadów
    ogółem [tys. Mg/rok]
    Rodzaj
    zanieczyszczenia
    1999 2000
    Pyły ogółem 8 342,54 8 172,37
    Gazy ogółem 175 299,88 163 685,42
    OGÓŁEM 183 642,42 171 857,97
    Rodzaj
    zanieczyszczenia
    1999 2000 1999 2000
    Ilość ogółem [tys. m3/rok] w tym wody pochłodnicze do kanalizacji 826 597

    582 247,8

    9 488,7
    813 624,7

    577 632,8

    8 901,0
    690,6 584,1
    Ładunki zanieczyszczeń [tys. Mg/rok]
    Zawiesiny ogólne
    44 534,2 41 769,7    


    4.  NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA

    Nadzwyczajnym zagrożeniem środowiska (NZŚ) przyjęto określać zagrożenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem, nie będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska. Rocznie w Polsce ma miejsce około 200 tego typu zdarzeń, a na terenie województwa mazowieckiego około 30.

    Przeciwdziałanie NZŚ jest jednym z podstawowych celów działań WIOŚ. Realizowany jest on poprzez:

  • prowadzenie kontroli przedsiębiorców, których działalność może stanowić przyczynę powstania NZŚ,
  • prowadzenie szkoleń pracowników administracji publicznej i przedsiębiorców,
  • badanie przyczyn powstawania NZŚ oraz sposobów likwidacji skutków,
  • prowadzenie rejestru nadzwyczajnych zagrożeń (baza EKOAWARIE).

    W przypadku wystąpienia NZŚ, Inspektorat współdziała w prowadzonych przez inne organy akcjach ratowniczych, sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków oraz informuje społeczeństwo o stanie środowiska.

    Krajowy rejestr potencjalnych sprawców NZŚ prowadzony jest przez GIOŚ i według stanu na dzień 31.12.2000 r. obejmuje 1 038 zakładów, w tym 121 zlokalizowanych na terenie województwa mazowieckiego. W rejestrze wyodrębniono zakłady, które mogą spowodować poważne awarie przemysłowe (w rozumieniu ustawy - Prawo ochrony środowiska). Lista ta obejmuje 66 zakładów przemysłowych (6 w województwie mazowieckim) oraz 40 dużych baz paliw płynnych o pojemności magazynowej powyżej 5000 Mg (3 w województwie mazowieckim). Zakłady te posiadają w obrocie substancje niebezpieczne w ilościach ponadprogowych.

    Wszystkie zakłady znajdujące się na wojewódzkiej liście potencjalnych sprawców NZŚ znajdują się pod stałym nadzorem WIOŚ. Charakteryzują się one różnym profilem produkcji oraz rodzajem i ilością wykorzystywanych (przetwarzanych, magazynowanych) substancji niebezpiecznych. Największa liczba zakładów reprezentuje przemysł spożywczy, głównie branże: mleczarską, mięsną, spirytusową, browarniczą oraz cukrowniczą. Dominują instalacje małe zawierające od kilkuset kilogramów do kilku ton amoniaku. Wyjątek stanowią instalacje w: Zakładach Mięsnych S.A. w Ostrołęce, Przedsiębiorstwie Przemysłu Chłodniczego S.A. w Ciechanowie, Przedsiębiorstwie Przemysłu Chłodniczego "MORSPOL" w Warszawie.

    Istotną grupę stanowią zakłady zajmujące się przetwarzaniem, przesyłaniem, magazynowaniem i dystrybucją produktów naftowych tj. PKN ORLEN S.A. Zakład Główny w Płocku oraz liczne Bazy Magazynowe PKN ORLEN S.A. W rejestrze znajduje się 6 rurociągów Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" z siedzibą w Płocku. Przesył za ich pośrednictwem ropy i produktów naftowych stwarza potencjalne zagrożenie dla środowiska, ze względu m.in. na nielegalne odwierty.

    Z uwagi na rodzaj i ilość wykorzystywanych substancji chemicznych oraz procesy technologiczne na listę potencjalnych sprawców NZŚ wpisano również niektóre zakłady przemysłu energetycznego, maszynowego, chemicznego oraz obiekty Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji m.st. Warszawy.

    W 2000 roku przeprowadzono ogółem 312 kontroli w zakresie problematyki NZŚ. Były to kontrole podstawowe, sprawdzające i interwencyjne związane z przypadkami NZŚ. Kontrolą objęto również mogilniki ze względu na niebezpieczeństwo zanieczyszczenia gruntu i wód podziemnych.

    W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, wydano 104 zarządzenia.

    W wyniku przeprowadzonych kontroli zweryfikowano listę potencjalnych sprawców NZŚ, skreślając z niej 14 zakładów (m.in. mogilniki - zgodnie z wytycznymi GIOŚ, zakłady, w których zlikwidowano instalacje amoniakalne, obiekty zlikwidowane) i dopisując dwa nowe.

    W 2000 r. na terenie całego kraju wystąpiło 186 zdarzeń, które mogły spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska. Najwięcej zdarzeń miało miejsce na terenie województwa mazowieckiego (prawie 19% wszystkich zdarzeń), a następnie na terenie województwa pomorskiego (15%) i województwa wielkopolskiego (9,7%).

    Wykres 88. Ilość potencjalnych sprawców NZŚ w Polsce i województwie mazowieckim w 2000 r.
    Wykres 89. Zdarzenia NZŚ w Polsce i województwie mazowieckim w 2000 roku

    Najmniej, bo tylko 1 zdarzenie wystąpiło w woj. świętokrzyskim. W stosunku do lat ubiegłych nie odnotowano w Polsce wyraźnego wzrostu liczby zdarzeń noszących znamiona NZŚ. Nie wystąpiły również zdarzenia o charakterze poważnych zagrożeń powodujących zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska.

    Najwięcej, bo aż blisko 47% wszystkich zdarzeń NZŚ w kraju, miało miejsce podczas transportu. Niebezpieczeństwo stanowił przede wszystkim transport drogowy (ponad 26% wszystkich zdarzeń). Stosując jako kryterium oceny zdarzeń, klasyfikację materiałów niebezpiecznych, stosowaną w przewozach materiałów niebezpiecznych, należy stwierdzić, że najwięcej bo aż 54,3% wszystkich zdarzeń dotyczyło materiałów ciekłych zapalnych.

    Ogółem na terenie województwa mazowieckiego w 2000 roku miało miejsce 35 zdarzeń, które mogły spowodować NZŚ. Zdecydowaną większość stanowiły zdarzenia lokalne, krótkotrwałe, bez większych skutków ubocznych w środowisku. Najgroźniejsze zdarzenia opisano szczegółowo w tabeli 119.


    Tabela 119. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska w województwie mazowieckim w 2000 roku

    Najwięcej zgłoszeń dotyczyło zanieczyszczeń wód powierzchniowych wskutek niewłaściwej gospodarki ściekowej, a także w wyniku obfitych opadów atmosferycznych (np. zanieczyszczenie ściekami rzeki Utraty, zanieczyszczenie rzeki Pisia Gągolina, zanieczyszczenie Potoku Służewieckiego w Warszawie substancjami ropopochodnymi w wyniku odprowadzania ścieków deszczowych). W kilku przypadkach analizy wody nie potwierdziły zagrożenia.

    Istotnym źródłem NZŚ na terenie wojewdztwa mazowieckiego jest transport drogowy materiałów niebezpiecznych (głównie materiałów ciekłych palnych) oraz transport rurociągowy paliw płynnych. Spowodowane jest to wysoką produkcją paliw płynnych, znacznym ich zużyciem oraz dużymi przewozami tych materiałów. Ogółem w ciągu 2000 roku odnotowano 16 zdarzeń podczas transportu. Bardzo często dochodziło do zanieczyszczenia gruntu substancjami ropopochodnymi w wyniku kolizji drogowych lub awarii samochodów. Najgroźniejsze zdarzenia miały miejsce w miejscowościach Czerwińsk w powiecie płońskim oraz Nieskórz w powiecie ostrowskim. Dwukrotnie w ciągu roku doszło do uszkodzenie rurociągu "Przyjaźń": podczas prowadzonych prac remontowych (gm. Nieporęt) oraz w wyniku działania nieustalonych sprawców (gm. Załuski). Do środowiska wyciekło łącznie ok. 61 m3 surowej ropy naftowej. W miejscowości Lubice gm. Kołbiel nastąpiło krótkotrwałe rozszczelnienie magistrali gazowej w wyniku czego nastąpił wyciek gazu metanowego w ilości około 24 Mg.

    W kilku zakładach przemysłowych wystąpiły awarie instalacji. Trzy zgłoszenia dotyczyły niewłaściwego składowania odpadów niebezpiecznych (np. na terenie zakładowego składowiska złomu gm. Dębe Wielkie składowano bez właściwego zabezpieczenia zbiorniki z fosgenem i chlorem - nieznany sprawca spowodował wydzielenie fosgenu do środowiska).

    Duże zagrożenie dla środowiska i ludzi stwarzają zdarzenia z udziałem materiałów niebezpiecznych. W 2000 roku na terenie województwa mazowieckiego miało miejsce aż 26 tego rodzaju zdarzeń (ponad 74 % wszystkich zdarzeń), które dotyczyły:

  • w 21 przypadkach - materiałów ciekłych zapalnych,
  • w 4 przypadkach - gazów,
  • w 1 przypadku - materiałów żrących.

    Do istotnych działań WIOŚ należy także nadzór nad usuwaniem skutków zdarzeń NZŚ i doprowadzenie środowiska do stanu właściwego. Przykładem takich działań w 2000 roku jest nadzór nad usuwaniem szkód powstałych w wyniku zanieczyszczenia gruntu surową ropą naftową w miejscowościach: Niepiekła - Karwin oraz Zdunowo (obie w gm. Załuski). W obu przypadkach rekultywację zanieczyszczonego gruntu uznano za zakończoną.

    Od kilku lat działa w WIOŚ system "gotowości" na wypadek wystąpienia NZŚ. W centrali w Warszawie oraz w Delegaturach pełnione są 24-godzinne dyżury inspektorów i kierowców. W dni wolne i poza godzinami pracy inspektorzy pełnią dyżury domowe (pod telefonem).

    Pracownicy WIOŚ uczestniczą także w posiedzeniach powiatowych zespołów ds. ppoż. i ratownictwa. W 2000 roku wzięto udział w 23 tego rodzaju posiedzeniach.


    5.  MONITORING ŚRODOWISKA

    Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) jest systemem pozyskiwania, gromadzenia i przetwarzania danych oraz udostępniania informacji o środowisku. Jego celem jest zwiększenie skuteczności działań na rzecz ochrony środowiska. Koordynatorem realizacji zadań PMŚ jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska.

    Monitoring środowiska prowadzony jest w sieciach: krajowej i regionalnych oraz w sieciach lokalnych. Realizowany jest przez jednostki organizacyjne organów administracji publicznej, instytuty naukowe, szkoły wyższe i podmioty gospodarcze.

    Program badań monitoringowych realizowany w 2000 roku przez WIOŚ w Warszawie obejmował:

  • monitoring wód powierzchniowych płynących i stojących - badaniami objęto ok. 70 rzek i kanałów (badania w 236 ppk w tym 22 ppk w ramach monitoringu krajowego) oraz 3 jeziora (10 ppk) i 5 zbiorników retencyjnych (10 ppk),
  • monitoring wód podziemnych - badania prowadzono w 38 punktach obserwacyjnych,
  • monitoring powietrza - 6 stacji pomiarowych, w tym 3 stacje w pełni automatyczne i 6 ruchomych punktów pomiarowych, w których wykonywane są pomiary chwilowe oraz pomiary opadu pyłu w 75 punktach,
  • monitoring hałasu - badania hałasu komunikacyjnego w 2 punktach oraz pomiary hałasu przemysłowego wokół zakładów,
  • chemizm opadów atmosferycznych - badania w 1 ppk w sieci krajowej,
  • monitoring gospodarki odpadami niebezpiecznymi - poprzez zbieranie danych od producentów odpadów i prowadzenie bazy SIGOP-W.

    Poza badaniami monitoringowymi WIOŚ prowadzi działania w kierunku ewidencji źródeł zanieczyszczeń środowiska na terenie województwa mazowieckiego.

    Pozyskiwane w ramach monitoringu dane stanowią podstawę do sporządzania różnego rodzaju komunikatów, opracowań i raportów. Opracowane informacje i publikacje są następnie przekazywane organom administracji rządowej i samorządowej, środkom masowego przekazu, bibliotekom, szkołom, organizacjom ekologicznym, studentom oraz innym zainteresowanym. Wiele osób, szczególnie uczniów szkół podstawowych i średnich, korzysta ze zgromadzonych danych również na miejscu w siedzibie WIOŚ oraz w poszczególnych delegaturach Inspektoratu. Dużym powodzeniem cieszą się publikacje z serii "Biblioteka Monitoringu Środowiska" wydawane przez IOŚ. Zainteresowanie stanem środowiska jest powszechne i ciągle wzrasta.

    Wychodząc naprzeciw potrzebom, w 2000 roku opracowany został przez WIOŚ folder pt. "Stan środowiska w województwie mazowieckim" oraz informator o działalności Inspektoratu. Ponadto opracowano:

  • 33 komunikaty o stanie czystości wód,
  • 3 oceny jakości wód w jeziorach,
  • 28 informacji dla gmin i powiatów o stanie środowiska oraz wynikach kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska.

    W odpowiedzi na wnioski wystosowane przez zainteresowane jednostki, udzielono 823 informacji o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza do celów projektowych.

    Sprawy najbardziej bulwersujące dotyczące ochrony środowiska omawiano w różnego rodzaju mediach. Przedstawiciele WIOŚ udzielili ogółem 17 wywiadów prasie, uczestniczyli w 27 audycjach radiowych i telewizyjnych.

    Ułatwieniem do pozyskiwania informacji o stanie środowiska posiadanych przez Inspektorat jest strona internetowa WIOŚ, która uruchomiona została w dniu 08.02.2001 roku, a jej adres jest następujący: http://www.wios.warszawa.pl. Zamiarem naszym jest bieżące informowanie społeczeństwa o stanie środowiska poprzez zamieszczanie komunikatów o stanie czystości wód powierzchniowych, stanie zanieczyszczenia powietrza, a także prezentowanie nowych inwestycji z zakresu ochrony środowiska.


    6.  DZIAŁALNOŚĆ LABORATORYJNA WIOŚ

    WIOŚ w Warszawie posiada sześć laboratoriów, które zlokalizowane są w Warszawie, Płocku, Ciechanowie, Radomiu, Ostrołęce oraz w Mińsku Mazowieckim. Realizują one ustawowe zadania polegające na prowadzeniu badań stanu środowiska, wykonywaniu pomiarów i badań w ramach działalności kontrolnej WIOŚ oraz wynikające z nadzwyczajnych zagrożeń środowiska

  • analitykę w zakresie zanieczyszczeń fizyko-chemicznych wszystkich komponentów środowiska,
  • badania mikrobiologiczne: wód, gleb, powietrza, ścieków i osadów oraz badania hydrobiologiczne wód i osadów czynnych,
  • badania i pomiary terenowe w szerokim zakresie (np. pomiary jakości powietrza i gazów odlotowych oraz pomiary hałasu przemysłowego i komunikacyjnego), a także pobór próbek do badań laboratoryjnych.

    Poza podstawowym zakresem działalności, laboratoria specjalizują się w wybranych metodach analitycznych (tabela 120).


    Tabela 120. Wdrażanie systemu zapewniania jakości oraz specjalizacja laboratoriów WIOŚ
    Lokalizacja laboratorium Termin ostatniego auditu kontrolnego Data otrzymania Certyfikatu PCBC Liczba metodyk akredytowanych Zakres specjalizacji laboratorium
    Warszawa 13 i 15.11.2000 r. audit akredytujący 08.12.2000 r. Nr L 322/1/2000 30 Oznaczanie rtęci w wodach, ściekach, osadach, odpadach, glebach i powietrzu
    Ciechanów 09 -10.10.2000 r. audit przedłużająco-rozszerzający 17.11.2000 r. Nr L 125/2/2000 53 Oznaczanie chlorowanych pestycydów. Mikrobiologia powietrza. Analiza osadów ściekowych.
    Mińsk Mazowiecki 20 - 21.10.2000 r. audit przedłużająco-rozszerzający 15.11.2000 r. Nr L 123/3/2000 33 Oznaczanie metali ciężkich w glebach i w materiale roślinnym.
    Ostrołęka audit sprawdzający 15.07.1998 r. Nr L 200/1/2000 15 Oznaczanie fenoli w wodzie, ściekach i powietrzu oraz formaldehydu w wodzie i ściekach.
    Płock 07-08.07.2000 r. audit przedłużająco-rozszerzający 20.10.2000 r. Nr L 111/2/2000 36 Identyfikacja związków chemicznych na GC-MS. Oznaczanie w imisji i emisji: WWA, węglowodorów aromatycznych i alifatycznych, PCB i PCT. Oznaczanie substancji ropopochodnych. Badanie jezior i zbiorników zaporowych.
    Radom 20-21.10.2000 r. audit przedłużająco-rozszerzający 08.12.2000 r. Nr L 140/2/2000 40 Oznaczanie PCB i PCT w olejach i odpadach. Oznaczanie azbestu. Analiza ścieków garbarskich i galwanicznych.


    Od wielu lat WIOŚ prowadzi Politykę Jakości i systematycznie dąży do poprawy jakości wykonywanych badań. Obecnie wszystkie laboratoria mają wdrożony system zapewnienia jakości i posiadają certyfikaty akredytacji laboratorium badawczego nadany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. W celu usprawnienia pracy i zapewnienia wysokiej jakości badań w większości laboratoriów wdrożony został komputerowy system zarządzania pracą tzw. program "Laboratorium 2000 wersja B".

    Od wielu lat laboratoria uczestniczą w międzylaboratoryjnych badaniach porównawczych, uzyskując bardzo dobre wyniki. Wszystkie badania i pomiary prowadzone są w oparciu o polskie i międzynarodowe normy, zarządzenia GIOŚ, noty aplikacyjne producentów aparatury bądź własne, sprawdzone i udokumentowane metody.

    Szczegółowy zakres badań wykonywanych przez laboratoria WIOŚ z zaznaczeniem badań akredytowanych przedstawiono w tabeli 121.


    Tabela 121. Zakres badań wykonywanych przez laboratoria WIOŚ
    Obiekt badany Wykonywane oznaczenia
    Woda powierzchniowa i podziemna barwa, zapach, temperatura, odczyn, przewodność elektrolityczna właściwa, BZT5, ChZTMn, ChZTCr, tlen rozpuszczony, chlorki, siarczany, zawiesiny ogólne, substancje rozpuszczone ogólne, sucha pozostałość, azot amonowy, azotanowy, azotynowy, ogólny Kjeldahla i azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny, zasadowość ogólna, twardość ogólna, detergenty anionowe, ekstrakt eterowy, produkty naftowe, fenole lotne, cyjanki wolne i związane, chlorowane pestycydy (DDT, DDD, DDE, metoksychlor, m-HCH), WWA, węglowodory aromatyczne / benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny, kumen/, węglowodory alifatyczne, węgiel organiczny, chlorofil"a", miano Coli typu fekalnego, wskaźnik i strefa saprobowości, wapń, magnez, sód, potas, miedź, nikiel, kadm, ołów, cynk, żelazo, mangan, rtęć, arsen, chrom ogólny, chrom+3 i chrom+6, wanad, glin, polichlorowane bifenyle.
    Ścieki temperatura, odczyn, tlen rozpuszczony, przewodność elektrolityczna, barwa, zapach, BZT5, ChZTMn,ChZTCr, kwasowość, substancje rozpuszczone, zawiesiny ogólne, zasadowość ogólna, siarczany, chlorki, WWA, węglowodory aromatyczne / benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny, kumen/, węglowodory alifatyczne, węgiel organiczny, detergenty anionowe, fenole lotne, ekstrakt eterowy, cyjanki wolne i związane, fluorki, sucha pozostałość, azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, azot ogólny Kjeldahla, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny, chrom ogólny, rtęć, arsen, glin, cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów, żelazo, wanad, mangan, wapń, magnez, sód, potas.
    Powietrze - pomiary emisji i imisji zanieczyszczeń powietrza: tlenek węgla, dwutlenek siarki , tlenki azotu, fluorowodór, chlorowodór, pył, metale, WWA, węglowodory aromatyczne /benzen, toluen, ksyleny, etylobenzen, kumen/, węglowodory alifatyczne, węgiel ograniczny, styren, octan etylu, octan butylu, siarkowodór, ozon. - badania mikrobiologiczne powietrza: ogólna liczba bakterii, promieniowce, pseudomonos fluoroscens, gronkowce - opad pyłu i pył zawieszony: masa pyłu, kadm i ołów
    Gleba odczyn, wapń, magnez, sód, potas, ołów, kadm, chrom, miedź, nikiel, cynk, wanad, żelazo, mangan, rtęć, chlorki, siarczany i ekstrakt eterowy, substancje ropopochodne, WWA, węglowodory aromatyczne /benzen, toluen, ksyleny, etylobenzen, kumen/, węglowodory alifatyczne, węgiel organiczny
    Odpady przemysłowe, komunalne oraz osady ściekowe odczyn, sucha masa, substancje organiczne, azot ogólny, fosfor ogólny, wapń, magnez, ołów, kadm, chrom, miedź, cynk, rtęć, nikiel, żelazo i mangan, wanad, WWA, węglowodory aromatyczne /benzen, toluen, ksyleny, etylobenzen, kumen/
    Osad czynny cechy fizyczne, indeks objętości, opadalność w leju Imhoffa, hydrobiologia
    Hałas pomiary uciążliwości hałasu komunikacyjnego i przemysłowego
    Uwaga: W tabeli "tłustym drukiem" wyróżniono oznaczenia akredytowane. WIOŚ posiada także akredytację na pobór próbek: wody, ścieków, gleby, odpadów i osadów oraz powietrza

    Wszystkie badania i pomiary prowadzone są na wzorcowanym i sprawdzanym wyposażeniu nie odbiegającym pod względem technicznym od aparatury i sprzętu pomiarowego klasy światowej. Potencjał aparaturowy stanowią:

  • chromatografy gazowe firmy Shimadzu,
  • chromatografy cieczowe firm : Shimadzu i Hewlett Packard,
  • chromatografy gazowe z detekcją masową firm: Varian i Hewlett Packard,
  • spektrofotometry UV-VIS firm: Shimadzu, Varian,
  • spektrometry absorpcji atomowej z piecami grafitowymi firm: Varian i GBC,
  • mikroskopy odwrócone firmy Nikon,
  • analizatory węgla TOC 5000 firmy Shimadzu,
  • aparaty do oznaczania BZT Typ BSB-5 firmy Strohlein,
  • aparaty do oznaczania ChZT firmy Tecator,
  • aparaty do oznaczania azotu Kjeldahla firm: Tecator i Buchi,
  • analizatory spalin firm: MSI Elektronik i Eljack Electronics,
  • pyłomierze przemysłowe firmy Emio,
  • mobilne systemy pomiaru zanieczyszczeń powietrza firmy Simens,
  • analizatory poziomu dźwięku np. SVAN 945,
  • aparaty do oznaczania ekstraktu eterowego firmy Tecator,
  • analizator rtęci AMA 254,
  • pehametry, konduktometry i tlenomierze firmy WTW,
  • wagi analityczne firm Sartorius i Mettler - Toledo.

    7.  WSPÓŁPRACA WIOŚ Z INNYMI ORGANAMI

    WIOŚ realizując ustawowe obowiązki współdziała z: organami ścigania, Państwową Strażą Pożarną, Inspekcją Sanitarną, Inspekcją Weterynaryjną, Urzędem Dozoru Technicznego, Głównym Urzędem Celnym oraz innymi organami administracji państwowej i rządowej, organami samorządu terytorialnego, obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi. Na bieżąco przekazywane są do właściwych urzędów informacje o stwierdzonych naruszeniach przepisów ochrony środowiska oraz ustalonych warunków korzystania z niego.

    Oprócz raportu o stanie środowiska w województwie mazowieckim, dla potrzeb starostw oraz urzędów gmin sporządzane są także dodatkowe informacje o stanie środowiska i wynikach kontroli przeprowadzonych na ich terenie. Przedstawiciele Inspektoratu uczestniczą w posiedzeniach rad gmin, powiatów i sejmików samorządowych.W 2000 roku wzięto udział w 34 tego typu posiedzeniach. Dotyczyły one stanu środowiska, uciążliwości zakładów, a także planowanych i prowadzonych inwestycji. Ponadto w ramach przeciwdziałania NZŚ, pracownicy WIOŚ uczestniczyli w 23 spotkaniach Powiatowych Zespołów Reagowania Kryzysowego.

    WIOŚ współpracuje także z zarządami funduszy ekologicznych. W ramach współpracy z zarządami Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej potwierdzane są osiągnięcia efektów ekologicznych inwestycji realizowanych przy udziale tych funduszy. Fundusze celowe wspomagają finansowo WIOŚ w zakresie monitoringu regionalnego, zakupu sprzętu i aparatury laboratoryjnej oraz wydawania publikacji o stanie środowiska. Gminny Fundusz OŚiGW gminy Warszawa Centrum wspomógł WIOŚ finansowo w zakresie zakupu sprzętu kontrolno-pomiarowego

    Współpracując z Urzędem Marszałkowskim WIOŚ przekazuje na bieżąco informacje o zakładach nie wnoszących opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska.


    8.  WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA


    8.1.  Udział WIOŚ w procesach integracyjnych z Unią Europejską

    W ramach współpracy z Europejską Agencją Środowiska przekazywane są informacje o środowisku uzyskiwane w trakcie badań monitoringowych prowadzonych przez WIOŚ lub przez inne jednostki badawcze:

  • w sieci EUROWATERNET - 7 przekrojów pomiarowo-kontrolnych krajowej sieci monitoringu rzek, w których badania wykonuje WIOŚ, a wyniki przekazywane są co kwartał za pośrednictwem Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział we Wrocławiu,
  • w sieci EUROAIRNET - 6 stacji pomiarowych zlokalizowanych w Warszawie, z których wyniki zbierane są przez WIOŚ i przesyłane w cyklu comiesięcznym za pośrednictwem Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie.

    W związku z planowanym przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, rozpoczęto przygotowania do procesu dostosowania systemu monitoringu jakości powietrza do wymagań wspólnotowych. W trakcie prac zmierzających do wykonania wstępnej oceny jakości powietrza w województwie zebrano dane z ostatnich pięciu lat dla każdego stanowiska pomiarowego. Pozyskano dane o emisji ze źródeł punktowych z ostatnich dwóch lat, o rocznym obrocie paliw płynnych i gazowych z central dystrybucji paliw, a także dane o powierzchniowych źródłach emisji, strukturze uciepłowienia i zgazyfikowania poszczególnych miejscowości oraz dane o emisji ze źródeł liniowych.

    W ramach Porozumienia Bliźniaczego nr PL98/IB-EN-01, zawartego pomiędzy Ministerstwem Środowiska a Ministerstwem Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Republiki Francuskiej, WIOŚ w Warszawie uczestniczy w programie wdrażania wodnej dyrektywy ramowej w zlewni pilotowej rzeki Narew (powyżej wodowskazu w Pułtusku). Sporządzane są informacje dotyczące ilości i jakości ścieków odprowadzanych z wyznaczonych zakładów.

    WIOŚ od grudnia 2000 r. uczestniczy w pracach Komitetu Koordynującego w ramach projektu PHARE PL99/IB/EN/01 "Wzmocnienie polskiej administracji publicznej w tym Inspektoratów Ochrony Środowiska w zakresie egzekwowania prawa ochrony środowiska w kontekście nowego systemu administracyjnego w Polsce".

    W siedzibie WIOŚ w Warszawie odbyły się cztery spotkania robocze z ekspertami Unii Europejskiej. Dotyczyły one:

  • usprawnienia przepływów informacji w służbach ochrony środowiska,
  • utworzenia Inspekcji Transportu Samochodowego,
  • całokształtu zagadnień gospodarki odpadami i roli Inspekcji Ochrony Środowiska,
  • wzmocnienia instytucjonalnego służb ochrony środowiska oraz pozwoleń zintegrowanych.

    Przedstawiciele WIOŚ brali również udział w organizowanych przez Ministerstwo Środowiska spotkaniach ze specjalistami francuskimi, w ramach realizacji komponentu 2 Porozumienia Bliźniaczego zawartego między MOŚZNiL Rzeczypospolitej Polski a Ministerstwem Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Republiki Francuskiej, które dotyczyły: monitoringu wód we Francji i finansowania gospodarki wodno-ściekowej, zakresu ocen oddziaływania na środowisko oraz dostępu społeczeństwa do informacji.


    8.2.  Udział WIOŚ w wypełnianiu zadań w ramach konwencji i umów miedzynarodowych

    WIOŚ uczestniczy w realizacji Projektu Pilotowego Monitoringu i Jakości Wód w zlewni rzeki Bug, w ramach którego prowadzone są badania jakości wód w wyznaczonych punktach rzeki Bug i jej dopływów.

    W ramach Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, przeprowadzona została czwarta okresowa ocena wielkości ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych rzekami do Morza Bałtyckiego (program PLC-4). Zebrano informacje dotyczące ilości i jakości ścieków odprowadzanych z zakładów, będących najistotniejszymi źródłami zanieczyszczeń wód na terenie woj. mazowieckiego.


    9.  PODSUMOWANIE

    W 2000 roku minęła 20 rocznica powstania Inspekcji Ochrony Środowiska. W okresie tym służby ochrony środowiska poprzez presję wywieraną na podmioty gospodarcze wpłynęły w sposób istotny na wyraźną poprawę w zakresie przestrzegania prawa ekologicznego, czego dowodem jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz obserwowana powolna, ale systematyczna poprawa stanu środowiska we wszystkich jego komponentach.

    W województwie mazowieckim działalność WIOŚ również przyczyniła się do osiągnięcia wymiernych efektów ekologicznych. Wzmożone kontrole w zakładach produkcyjnych najbardziej uciążliwych dla środowiska wymusiły budowę nowych i modernizację już istniejących urządzeń ochrony środowiska oraz wprowadzenie nowoczesnych technologii w kierunku zmniejszenia uciążliwości. Prawie wszystkie zakłady z "Listy 80" i z "Listy Wojewódzkiej" ograniczyły emisję zanieczyszczeń do środowiska. Wiele z nich podjęło również starania w kierunku uporządkowania gospodarki odpadami między innymi poprzez likwidację składowisk zakładowych i gospodarcze wykorzystanie odpadów. Powstały wyspecjalizowane firmy zajmujące się wykorzystaniem i unieszkodliwianiem odpadów.

    Poprawa stanu środowiska w dużej mierze jest wynikiem utworzenia zintegrowanego systemu finansowania przedsięwzięć proekologicznych. Najważniejszą rolę w systemie tym spełniają Narodowy i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Ze środków tych funduszy zrealizowano w ostatnich latach wiele znaczących inwestycji. Podejmowaniu działań oraz upowszechnianiu najlepszych rozwiązań technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych służą również różnego rodzaju konkursy ekologiczne.

    Pomimo obserwowanej poprawy w zakresie ograniczenia degradacji środowiska, co potwierdzają prowadzone przez WIOŚ badania monitoringowe, nadal pozostaje do rozwiązania wiele problemów. Do najważniejszych należy zaliczyć uporządkowanie gospodarki ściekowej w lewobrzeżnej części Warszawy oraz modernizację większości istniejących komunalnych oczyszczalni ścieków o przepustowości powyżej 2000 m3/dobę, w celu zapewnienia wymaganej redukcji związków fosforu. Konieczna jest także kontynuacja działań proekologicznych w zakładach produkcyjnych.

    Gwałtowny rozwój transportu samochodowego, przy braku odpowiedniej struktury drogowej, stwarza dużą uciążliwość dla ludzi i środowiska zarówno ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza jak i emisję hałasu. Jest to szczególnie uciążliwe dla mieszkańców dużych miast. Konieczna jest szybka rozbudowa sieci komunikacyjnych (autostrad, obwodnic, metra w Warszawie).

    W rejonach rolniczych województwa pewnym zagrożeniem dla jakości środowiska, głównie wód powierzchniowych, płytkich wód podziemnych oraz gleby, jest rolnictwo. Wiąże się to często z niedorozwojem infrastruktury towarzyszącej i niskim poziomem świadomości ekologicznej. Pilnym problemem do rozwiązania pozostaje niedostateczny rozwój kanalizacji we wsiach i małych miasteczkach. Zgodnie z wymogami unijnymi wymagana będzie budowa oczyszczalni lub kanalizacji w każdej jednostce osadniczej powyżej 2 000 mieszkańców.

    Konieczne są także dalsze działania w kierunku budowy nowych bezpiecznych składowisk i rekultywacji składowisk już wyeksploatowanych oraz likwidacji nieczynnych mogilników, zagospodarowania osadów ściekowych. Niezbędne jest stworzenie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wraz z uruchomieniem zakładów wykorzystywania i unieszkodliwiania tych odpadów. Duże znaczenie ma także rozwiązanie problemu wraków samochodowych.

    Zintensyfikowane kontrole potencjalnych sprawców NZŚ w znacznym stopniu przyczyniły się do ograniczenia ilości zdarzeń w grupie zakładów, gdzie zagrożenie jest największe. W dalszym ciągu istnieje jednak poważne zagrożenie w transporcie materiałów niebezpiecznych. Należy wzmóc kontrole niebezpiecznych przewozów.

    W ostatnim okresie w związku ze zmniejszeniem środków finansowych WIOŚ, znacznie ograniczono badania monitoringowe stanu środowiska. Realizowany jest program na niezbędnym poziomie, aby możliwe było dokonanie ogólnej oceny stanu środowiska w województwie.

    Istotną formą działalności WIOŚ jest edukacja ekologiczna. Konieczne jest wypracowywanie nowych form rozwijania świadomości ekologicznej oraz informowania społeczeństwa o stanie środowiska.

    Ochrona środowiska oceniana jest jako jeden z najkosztowniejszych elementów naszego członkostwa w Unii Europejskiej. Wynika to z konieczności wdrożenia szeregu dyrektyw unijnych. Jedną z najtrudniejszych do zrealizowania jest Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (IPPC). Według danych szacunkowych około 4 000 instalacji w Polsce objętych będzie postanowieniami tej Dyrektywy. Realizacja jej wymagać będzie stosowania najlepszych, dostępnych technik (BAT). Niewątpliwie wpłynie to w przyszłości na dalsze ograniczanie skutków działalności przemysłowej na środowisko.

    Inspekcję Ochrony Środowiska czeka również wiele zadań, które zapisane zostały w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa. Proces dostosowawczy dotyczy przepisów prawnych, struktury i zakresu kompetencji WIOŚ i jej procedur działania, wyposażenia i kwalifikacji pracowników. Konieczne więc będą dodatkowe środki finansowe na szkolenia w zakresie nowych przepisów prawnych, dosprzętowienie laboratoriów, wzmożone kontrole w większych zakładach, zmiany w systemie monitoringu środowiska w kierunku spełnienia unijnych wymogów (dotyczy to przede wszystkim monitoringu zanieczyszczeń powietrza na terenach dużych miast i wokół dużych zakładów oraz monitoringu hałasu, w szczególności hałasu drogowego).

    Inspekcję Ochrony Środowiska czeka również wiele zadań, które zapisane zostały w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa. Proces dostosowawczy dotyczy przepisów prawnych, struktury i zakresu kompetencji WIOŚ i jej procedur działania, wyposażenia i kwalifikacji pracowników. Konieczne więc będą dodatkowe środki finansowe na szkolenia w zakresie nowych przepisów prawnych, dosprzętowienie laboratoriów, wzmożone kontrole w większych zakładach, zmiany w systemie monitoringu środowiska w kierunku spełnienia unijnych wymogów (dotyczy to przede wszystkim monitoringu zanieczyszczeń powietrza na terenach dużych miast i wokół dużych zakładów oraz monitoringu hałasu, w szczególności hałasu drogowego).

    Reasumując, można stwierdzić, że równolegle do trwającego w latach 90. procesu transformacji społeczno-gospodarczej zmniejsza się presja wywierana na środowisko. Obniża się wielkość zanieczyszczeń emitowanych do powietrza, wód i gleby. Pociąga to za sobą wyraźną poprawę stanu środowiska we wszystkich jego komponentach. Jest to wynikiem wielu działań proekologicznych polegających, zarówno na modernizacji istniejących urządzeń i instalacji, jak i budowie nowych proekologicznych obiektów.

    Miniona dekada to również okres, w którym coraz większą uwagę zaczęto przywiązywać do prawidłowej lokalizacji przedsięwzięć powodujących określone skutki dla środowiska. Wprowadzona procedura ocen oddziaływania obiektów na środowisko powinna skutecznie przeciwdziałać niewłaściwej lokalizacji obiektów oraz zapewniać zastosowanie właściwych urządzeń ograniczających negatywne oddziaływanie zakładów do ich granic.

    Istotną rolę w wymuszaniu działań proekologicznych odgrywają instrumenty finansowo-prawne, do których należy zaliczyć system kar i opłat. W najbliższym czasie wprowadzone będą również opłaty produktowe i depozytowe.

    Działania dyscyplinujące Inspekcji przyczyniły się do uzyskania efektów w postaci radykalnego zmnieszenia uciążliwości.

    Sankcje (dotyczą 2000 r.)

  • co trzecie zgłoszenie sprzeciwu do przekazania inwestycji do użytkowania,
  • prawie co trzeci mandat karny,
  • prawie co czwarty wniosek do organów ścigania,
  • co piąty wniosek do kolegiów do spraw wykroczeń dotyczył podmiotów z terenu województwa mazowieckiego.

    Wydano ponad 1600 zarządzeń pokontrolnych (prawie 16% wszystkich wydanych w kraju). Wpływy z tytułu kar z województwa mazowieckiego na fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej przekroczyły 25% wpływów w skali kraju (27%).

    Efekty ekologiczne
    (ostatnie dziesięciolecie)

  • emisja pyłów zmniejszyła się ponad 10 razy,
  • emisja gazów zmniejszyła się o ok. 50%,
  • o 70% spadła ilość nieoczyszczonych ścieków,
  • zapoczątkowano racjonalne korzystanie z zasobów wód podziemnych (opomiarowanie, obiegi zamknięte, zmiany technoligii),
  • o 20% wzrosło wykorzystanie odpadów przemysłowych,
  • w wielu przypadkach ograniczono uciążliwości hałasowe (lokalne).

    Najpilniejsze zadania

  • wprowadzenie nieoczyszczonych ścieków z lewobrzeżnej Warszawy - konieczna jest budowa oczyszczalni ścieków,
  • sytuacja komunikacyjna w Warszawie i związane z tym zanieczyszczenie powietrza oraz hałas - konieczna jest budowa obwodnic i dokończenie budowy metra,
  • gospodarka odpadami - konieczna jest budowa specjalistycznych zakładów do unieszkodliwiania odpadów komunalnych i niebezpiecznych połączona z działaniami zmierzającymi do odzysku surowców wtórnych.

    Tabela 129. Województwo mazowieckie na tle kraju (dane wg GUS, stan na 31.12.2000)
    Wyszczególnienie Polska Województwo
    mazowieckie
    Miejsce
    woj. w kraju
    % w stosunku
    do Polski
    Powierzchnia [km2] 312 685 35 598 1 11,4
    Ludność 38 644 200 5 072 300 1 13,1
    Emisja zanieczyszczeń powietrza [Mg/rok]

    * pyłowych
    * gazowych (bez CO2)
    180 500
    2 083 200
    13 900
    188 300
    5
    4
    7,7
    9,0
    Ścieki przemysłowe i komunalne
    wymagające oczyszczania odprowa-
    dzane do wód powierzchniowych [hm3]

    * ścieki oczyszczone
    * ścieki nie oczyszczone

    w % ogółem

    * ścieki oczyszczone
    * ścieki nie oczyszczone


    2 501,5

    2 200,2
    301,3



    88,0
    12,0


    282,0

    184,0
    98,0



    65,2
    34,8


    3

    4
    1



    16
    1


    11,3

    8,4
    32,5



    -
    -
    Odpady przemysłowe [Mg]
    wytworzone
    w tym:

    * wykorzystane
    * unieszkodliwione
    w tym składowane

    w % ogółem

    * wykorzystane
    * składowane

    125 484 100


    96 468 500
    25 117 700
    22 346 700



    76,9
    17,8

    4 383 500


    2 521 700
    1 657 800
    1 570 400



    57,5
    35,8

    6


    6
    5
    4



    15
    2

    3,49


    2,61
    6,60
    7,03



    -
    -




    |Powrót do góry|   |Następny rozdział|