ROZDZIAŁ VI

GLEBY




Autor:
M. Czyż














1.  JAKOŚĆ GLEB

Na terenie województwa mazowieckiego dominują gleby brunatne, bielicowe i rdzawe. W dolinach rzecznych występują mady.

Według wartości bonitacyjnej przeważają gleby orne średniej jakości o przewadze klas bonitacyjnych IVa i IVb. Gleby orne bardzo dobre o przewadze klas bonitacyjnych II i I występują w zachodniej części województwa (powiat: płocki, warszawski zachodni) oraz wzdłuż koryta Wisły. Jakość gleb w województwie mazowieckim prezentuje mapa 26 (sporządzona na podstawie "Atlasu środowiska geograficznego Polski" - opracowanego przez Polską Akademię Nauk Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania - Warszawa 1994 r.). Ze względu na ogromną zmienność pokrywy glebowej, spowodowaną głównie zróżnicowaniem składu mechanicznego skał macierzystych, obraz jest zgeneralizowany i należy go traktować tylko orientacyjnie.

Gleba jako środek produkcji rolnej powinna podlegać szczególnej ochronie. Bezwzględną ochroną objęte są obszary o przewadze użytków rolnych bardzo dobrych. Gleby chronione dla rolnictwa na terenie województwa przedstawia mapa 27.

Warunki glebowo-klimatyczne województwa mazowieckiego są gorsze od tzw. średnich krajowych. Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest bardzo zróżnicowany (najwyższy na terenie dawnego woj. płockiego, najniższy w byłym woj. ostrołęckim).


2.  ROLNICZE UŻYTKOWANIE GLEB

Powierzchnia gruntów użytkowanych rolniczo wynosi 2 405 335 ha, co stanowi 67,6% ogólnej powierzchni województwa. Około 74,1 % użytków rolnych zajmują grunty orne, 3,6% - sady, 11,9% - łąki i 10,4% - pastwiska (tabela 76). Na jednego mieszkańca przypada 0,47 ha użytków rolnych, co zbliża województwo do średniej krajowej wynoszącej 0,48 ha. Oceniając użytki rolne według klas bonitacyjnych stwierdza się zdecydowaną przewagę klas IV i V. Grunty te stanowią aż 65,5% powierzchni wszystkich użytków rolnych. Gleby klasy I i II nie zajmują nawet 1% ogólnej powierzchni użytków rolnych.


Wykres 62. Użytki rolne w województwie mazowieckim wg klas bonitacyjnych

Rolnictwo stanowi ważny dział gospodarki województwa mazowieckiego. Charakterystyczną jego cechą jest duże rozdrobnienie: przeciętna wielkość gospodarstw rolnych - 7,2 ha, szacunkowa ilość około 300 tys. Najwięcej gospodarstw przekraczających 9 ha znajduje się w północnej części województwa w powiatach: ciechanowskim, ostrołęckim, płockim.

Tabela 76. Struktura użytków rolnych (dane GUS na 01.01.2000 r.)
Użytki rolne Polska Województwo mazowieckie
ha % pow. ogólnej % pow. użytków ha % pow. ogólnej % pow. użytków
grunty orne 14 152 315 45,3 76,3 1 781 159 50,1 74,1
sady 315 029 1,0 1,7 86 931 2,4 3,6
łąki 2 383 437 7,6 12,8 286 823 8,1 11,9
pastwiska 1 706 854 5,5 9,2 250 422 7,0 10,4
Ogółem 18 557 635 59,4 100 2 405 335 67,6 100


Podstawową uprawę stanowią zboża (głównie żyto ponad 40% powierzchni zasiewów zbóż), a następnie: ziemniaki, buraki cukrowe, rzepak i rzepik.

Województwo mazowieckie jest największym w kraju producentem ziemniaków. Charakterystyczną cechą regionu jest ogrodnictwo, stanowiące aż 27,6% krajowej powierzchni sadów. W 6 powiatach województwa sady zajmują ponad 3% ogólnej powierzchni, a w powiecie grójeckim powierzchnia sadów przekracza nawet 25%.

Ważną rolę w województwie zajmuje produkcja zwierzęca, w szczególności chów trzody chlewnej, bydła i drobiu.


Tabela 77. Użytkowanie gruntów w powiatach w % powierzchni ogólnej (dane Urzędu Statystycznego w Warszawie)
Powiat Użytki rolne Lasy Pozostałe
grunty i nieużytki
razem grunty orne sady łąki i pastwiska
Białobrzeski 66,6 46,5 4,1 16,0 24,6 8,8
Ciechanowski 75,4 61,2 0,4 13,8 15,4 9,2
Garwoliński 62,6 49,1 1,2 12,3 27,3 10,1
Gostyniński 69,6 58,8 0,8 10,0 20,6 9,8
Grodziski 73,5 53,5 2,9 17,1 13,7 12,8
Grójecki 77,8 42,0 25,6 10,2 13,5 8,7
Kozienicki 57,0 43,2 1,3 12,5 29,6 13,4
Legionowski 44,5 30,5 2,3 11,8 31,4 24,0
Lipski 75,3 66,5 2,7 6,2 17,2 7,4
Łosicki 72,7 55,9 1,3 15,5 20,3 7,0
Makowski 68,2 51,8 0,2 16,1 24,5 7,4
Miński 67,9 48,6 0,9 18,4 22,2 9,9
Mławski 73,2 47,9 0,2 25,2 18,4 8,3
Nowodworski 58,7 44,8 1,5 12,3 26,3 15,1
Ostrołęcki 62,8 31,0 0,1 31,7 30,7 6,5
Ostrowski 64,1 48,0 0,5 15,6 27,7 8,2
Otwocki 53,5 34,4 3,2 15,9 30,2 16,3
Piaseczyński 61,5 43,3 9,0 9,2 20,3 18,2
Płocki 72,6 62,5 0,7 9,4 16,7 10,7
Płoński 76,3 62,1 1,7 12,5 13,2 10,5
Pruszkowski 65,7 51,3 3,2 11,2 10,9 23,4
Przasnyski 64,2 42,5 0,1 21,6 29,3 6,5
Przysuski 62,9 48,0 2,5 12,4 30,4 6,7
Pułtuski 70,3 54,4 0,7 15,3 19,0 10,6
Radomski 67,8 56,2 1,6 10,0 24,0 8,2
Siedlecki 74,2 53,5 0,8 19,9 17,8 8,0
Sierpecki 78,2 61,8 0,2 16,2 13,3 8,5
Sochaczewski 73,7 59,1 3,3 11,2 15,3 11,1
Sokołowski 71,8 54,3 0,3 17,3 21,4 6,7
Szydłowiecki 59,3 43,8 1,1 14,4 32,4 8,3
Warszawski 30,5 23,7 1,0 5,9 13,6 55,8
Warszawski Zachodni 61,4 49,9 1,7 9,8 25,2 13,4
Węgrowski 65,7 44,9 0,3 20,5 25,5 8,8
Wołomiński 57,1 37,2 0,4 19,5 27,4 15,5
Wyszkowski 57,2 38,8 0,1 19,0 33,0 9,9
Zwoleński 78,3 69,3 0,9 8,1 14,6 7,1
Żuromiński 72,8 48,1 0,2 24,5 18,3 8,9
Żyrardowski 68,3 54,6 3,4 10,2 22,3 9,5
m. Ostrołęka 32,2 19,3 0,6 12,3 5,5 62,3
m. Płock 42,2 31,6 0,7 9,9 4,5 53,3
m. Radom 51,0 42,0 1,5 7,5 6,5 42,5
m. Siedlce 41,4 30,4 0,7 10,3 6,0 52,6
WOJEWÓDZTWO 67,2 49,4 2,1 15,7 22,2 10,6


W tabeli 77 przedstawiono strukturę użytkowania gruntów w poszczególnych powiatach. W 15 powiatach (zaznaczonych szarym kolorem) ponad 70% ogólnej powierzchni zajmują użytki rolne, co wskazuje na ich typowo rolniczy charakter.

Mapa 26. Bonitacja gleby województwa mazowieckiego.
Mapa 27. Gleby chronione dla rolnictwa w województwie mazowieckim.

Wykres 63. Struktura użytków rolnych w Polsce i w województwie mazowieckim

3.  WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNE GLEB

Badania właściwości agrochemicznych gleb na terenie województwa mazowieckiego mazowieckiego prowadzi Stacja Chemiczno-Rolnicza w Wesołej.

W okresie od 1995-2000 roku przebadano około 230 tys. próbek glebowych. Zakres wykonywanych badań obejmował określenie właściwości fizykochemicznych gleb, w tym:

  • oznaczenie odczynu gleb (pH),
  • oznaczenie zawartości przyswajalnych makroelementów (fosforu, potasu, magnezu),
  • oznaczenie zawartości przyswajalnych mikroelementów (boru, miedzi, manganu, cynku).

    Próbki glebowe pobierane były z poziomu próchnicznego 0-20 cm, według normy BN-78-9180-02. Badania laboratoryjne gleb wykonano w oparciu o następujące metody:

  • odczyn (pH) gleby oznaczono w 1n roztworze KCl,
  • zawartość przyswajalnych form fosforu i potasu metodą Egnera Riehma,
  • zawartość magnezu metodą Schachtschabela,
  • zawartość przyswajalnych form mikroelementów oznaczono w 1n roztworze HCl - bor kolorymetrycznie, miedź, cynk i mangan techniką absorpcji atomowej.

    Ocenę stopnia zakwaszenia gleb i potrzeb wapnowania oraz wycenę zawartości przyswajalnych form makroelementów (P, K, Mg) i mikroelementów (B, Cu, Mn, Zn) wykonano na podstawie liczb granicznych obowiązujących w Stacjach Chemiczno-Rolniczych, opracowanych przez Instytut Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.


    3.1  Odczyn gleb i potrzeby wapnowania

    Na obszarze województwa mazowieckiego dominują gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym. Badania wykazały, że prawie 68% jest nadmiernie zakwaszonych, przy czym największy udział takich gleb stwierdzono we wschodnich powiatach województwa (powiaty: miński, siedlecki, węgrowski, wołomiński i wyszkowski) oraz w powiatach: kozienickim, szydłowieckim, żyrardowskim (mapa 28). Zakwaszenie gleb wpływa nie tylko na zmniejszenie plonów, lecz także sprzyja przyswajaniu przez rośliny metali ciężkich.


    Wykres 64. Odczyn gleb
    Wykres 65. Potrzeby wapniowania

    Około 59,3% gleb województwa mazowieckiego wymaga uregulowania ich odczynu. Przy czym zgodnie z nomenklaturą rolniczą, do której wprowadzono pięć przedziałów określających potrzeby wapnowania (konieczne, potrzebne, wskazane, ograniczone i zbędne), aż 42,6% tych gleb wymaga wapnowania koniecznego, a 16,7% wapnowania potrzebnego.

    Największy udział gleb wykazujących duże potrzeby wapnowania stwierdzono w powiecie kozienickim gdzie aż 88% gleb wymaga wapnowania koniecznego i potrzebnego oraz w powiatach: węgrowskim - 83% i wyszkowskim - 82% (mapa 29).

    Mapa 28. Odczyn gleb województwa mazowieckiego.
    Mapa 29. Potrzeby wapniowania gleb województwa mazowieckiego.
    3.2.  Zawartość przyswajalnego fosforu

    Gleby województwa mazowieckiego można określić, jako dosyć zasobne w przyswajalny fosfor. Około 34,3% badanych gleb wykazuje wysoką i bardzo wysoką zawartość tego pierwiastka, natomiast 27% - zawartość średnią. Największą zasobnością w fosfor charakteryzują się gleby powiatów: grodziskiego, warszawskiego zachodniego i żuromińskiego, najmniejszą zaś gleby powiatów: kozienickiego, szydłowieckiego i lipskiego (mapa 30).


    Wykres 66. Zawartość fosforu
    Mapa 30. Zasobność gleb województwa mazowieckiego w fosfor.
    3.3.  Zawartość przyswajalnego potasu

    Niekorzystnie przedstawia się zasobność gleb województwa mazowieckiego w przyswajalny potas (mapa 30), aż 70,5% gleb posiada bardzo niską i niską zawartość tego składnika.

    Wykres 67. Zawartość potasu
    Mapa 31. Zasobonść gleb województwa mazowieckiego w potas.

    Największymi niedoborami przyswajalnego potasu charakteryzują się gleby powiatów: pułtuskiego, sokołowskiego w powiatach tych ponad 80% gleb wykazuje bardzo niską i niską zawartość tego pierwiastka.


    3.4.  Zawartość przyswajalnego magnezu

    Wyniki badań wskazują, że 39,6% gleb wykazuje niedobór magnezu, przy czym największe niedobory występują w glebach powiatów: wyszkowskiego, sokołowskiego, kozienickiego, szydłowieckiego, zwoleńskiego (mapa 31). Fakt ten można uzasadnić tym, iż nadmiernemu zakwaszeniu gleby przeważnie towarzyszy niedobór magnezu.


    Wykres 68. Zawartość magnezu.
    Mapa 32. Zasobność gleb województwa mazowieckiego w magnez
    3.5.  Zawartość przyswajalnych mikroelementów (B, Cu, Mn, Zn)

    Badania zawartości przyswajalnych mikroelementów w powierzchniowej warstwie gleb prowadzone były w znacznie mniejszym zakresie. Oznaczenia wykonywano na zlecenie producentów rolnych, głównie w odniesieniu do upraw szczególnie wrażliwych na niedobór poszczególnych mikroelementów. Ogółem przebadano 16 tys. próbek na zawartość miedzi, manganu i cynku, i 7,5 tys. na zawartość boru. Procentowy udział zawartości przyswajalnych form mikroelementów w skali trzystopniowej (zawartość niska, średnia i wysoka) przedstawia tabela 78.


    Tabela 78. Zawartość przyswajalnych form mikroelementów w glebach województwa mazowieckiego
    Pierwiastek Zawartość [ %]
    niska średnia wysoka
    Bor 87 13 0
    Mangan 7 86 7
    Miedź 52 43 5
    Cynk 15 62 23


    4.  DEGRADACJA GLEB

    Degradacja środowiska nieodłącznie towarzyszy gospodarczej i bytowej działalności człowieka. Zniekształcenia biogeochemizmu środowiska naturalnego dotyczą: struktury ekologicznej, chemizmu gleb i roślin, budowy gruntu i rzeźby terenu, stosunków gruntowo-wodnych oraz klimatu lokalnego. Chemiczna degradacja środowiska w dużym stopniu zależy od odporności gleby i szaty roślinnej na określony rodzaj zanieczyszczenia. Odporność gleb województwa mazowieckiego na degradację obrazuje mapa 33.


    Mapa 33. Odporność gleb województwa mazowieckiego na degradacje.

    Ogólnie gruntami zdewastowanymi i zdegradowanymi nazywane są grunty, które utraciły całkowicie wartości użytkowe, bądź też których wartość użytkowa zmalała w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych lub wskutek zmian środowiska, działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej.

    Najbardziej widoczne są skutki przemysłowej degradacji środowiska w rejonach silnie zurbanizowanych i uprzemysłowionych.

    Podstawowym czynnikiem degradującym środowisko przyrodnicze jest wadliwe użytkowanie terenów np. przez przeznaczanie pod uprawę piasków luźnych i słabo gliniastych. Gruntami zdegradowanymi w stopniu bardzo dużym są porolne nieużytki. Najbardziej zalecaną formą rekultywacji tych gruntów jest ich zalesianie.

    Inną, radykalną i trwałą formą zmian struktury ekologicznej jest techniczna degradacja polegająca na zniszczeniu pokrywy glebowo-roślinnej w wyniku technicznej zabudowy powierzchni ziemi (budynki, drogi, place, koleje, wyrobiska i składowiska odpadów).

    Inną, radykalną i trwałą formą zmian struktury ekologicznej jest techniczna degradacja polegająca na zniszczeniu pokrywy glebowo-roślinnej w wyniku technicznej zabudowy powierzchni ziemi (budynki, drogi, place, koleje, wyrobiska i składowiska odpadów).

    Województwo mazowieckie, w skali kraju, zaliczyć można do województw o stosunkowo niewielkim udziale gruntów zdewastowanych i zdegradowanych, wymagających rekultywacji. Ogółem grunty te zajmują powierzchnię 5061 ha, co stanowi 0,14% całej powierzchni województwa (w kraju grunty te stanowią 0,23% powierzchni). Dla porównania wskaźnik ten dla województwa śląskiego wynosi 0,47%, zaś dla województwa opolskiego - 0,39%. Najmniej tego typu gruntów znajduje się w województwie lubuskim i pomorskim. Problem degradacji gruntów w województwie mazowieckim w skali kraju obrazuje tabela 79.


    Tabela 79. Grunty zdewastowane i zdegradowane wymagające rekultywacji oraz zrekultywowane w 2000 roku
    Wybrane województwa Grunty wymagające rekultywacji Zrekultywowane w ciągu roku [ha] Zagospodaro-
    wane w ciągu roku [ha]
    Ogółem [ha] w % pow. ogólnej zdewastowane [ha] zdegradowane [ha] Ogółem w tym na cele
    rolnicze leśne
    Lubuskie 1 376 0,10 905 471 80 19 32 11
    Pomorskie 2 775 0,15 2 500 275 33 3 8 10
    Mazowieckie 5 061 0,14 5 011 50 132 13 3 14
    Wielkopolskie 10 603 0,36 10 516 87 120 43 70 102
    Opolskie 3 657 0,39 3 342 315 126 6 55 11
    Śląskie 5 828 0,47 4 842 986 298 17 231 255
    Polska 71 473 0,23 65 333 6 140 2 235 456 1 346 1 222

    Na terenie województwa mazowieckiego obszary przemysłowej degradacji środowiska (średniej i małej) występują w rejonie: Warszawy, Kozienic, Płocka oraz Ostrołęki.

    Ochronę gruntów reguluje ustawa z dnia 03.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 poz.78 z późniejszymi zmianami). Ochrona gruntów polega między innymi na:

  • ograniczaniu przeznaczenia ich na cele nierolnicze lub nieleśne,
  • zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub leśnej,
  • rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze,
  • zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych,
  • przywracaniu i poprawianiu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej.
    4.1.  Erozja gleb

    Jednym z czynników degradujących środowisko przyrodnicze, a w szczególności rolniczą przestrzeń produkcyjną jest erozja gleby. Prowadzi ona często do trwałych zmian warunków przyrodniczych (rzeźby terenu, stosunków wodnych, naturalnej roślinności) oraz warunków gospodarczo-organizacyjnych (deformowanie granic pól, rozczłonkowanie gruntów, pogłębienie dróg, niszczenie urządzeń technicznych).

    Główną przyczyną erozji gleb jest zniszczenie trwałej szaty roślinnej (lasów, łąk, pastwisk) tworzącej zwartą ochronę powierzchni ziemi. Tak więc problem erozji dotyczy przede wszystkim gleb uprawnych i gruntów bezglebowych.

    Charakter i nasilenie erozji zależy od rzeźby terenu, składu mechanicznego ziemi, wielkości i rozkładu opadów atmosferycznych w czasie oraz od sposobu użytkowania terenu. Zależnie od głównego czynnika sprawczego rozróżnia się erozję: wietrzną, wodną, śniegową, uprawową oraz ruchy masowe. Formami erozji wodnej są: spłukiwanie powierzchniowe, erozja liniowa (żłobinowa, wąwozowa, rzeczna), abrazja (morska) i erozja podpowierzchniowa (sufozja).

    Erozja niszczy glebę zarówno w miejscach ubywania, jak i też gromadzenia mas ziemnych. O rozmiarach erozyjnej degradacji świadczą średnie roczne straty gleby, które dla Polski oszacowano na 76 t/km2 (w Europie - 84,7 t/km2), przy regionalnym zróżnicowaniu od 2,7 t/km2 na Nizinach Środkowopolskich do 280 t/km2 w Karpatach Fliszowych. Na obszarze kraju największy udział w degradowaniu gleb mają erozja wodna powierzchniowa i wąwozowa, następnie erozja wietrzna i ruchy mas ziemnych. Zagrożenie gleb erozją na terenie województwa mazowieckiego obrazuje tabela 80.

    Tabela 80. Ocena zagrożenia gleb erozją w województwie mazowieckim
    Rodzaj erozji Powierzchnia gleb zagrożonych Według stopnia zagrożenia w km2 oraz w % powierzchni ogólnej
    słaba średnia silna b. silna
    km2 % km2 % km2 % km2 % km2 %
    Wietrzna 11 739,0 33,0 6 640 18,7 4 277 12,0 822 2,3 X X
    Wodna powierzchniowa 5 356,7 15,0 3 180,5 8,9 1 978,4 5,6 197,8 0,6 X X
    Wąwozowa 620,5 1,7 473,7 1,3 104,4 0,3 24,7 0,1 17,7 0
    Ogółem 17 716,2 49,7 10 294,2 28,9 6 359,8 17,9 1 044,5 3,0 17,7 0

    Na terenie województwa największy problem stanowi erozja wietrzna. Występuje ona głównie na obszarach o nadmiernym wylesieniu gleb piaskowych zwłaszcza zawierających znaczne ilości frakcji pyłowych (piaski pylaste). Ocenia się, że około 33% powierzchni województwa narażone jest na erozyjne oddziaływanie wiatru. Potencjalna erozja silna, prowadząca do tworzenia się terenów wydmowych, występuje na 2,3% powierzchni województwa. Najbardziej odczuwalne są skutki erozji dla rolnictwa. Wskutek wywiewania cząstek mineralnych i organicznych następuje zubożenie poziomu próchniczego i spłycenie profilu gleby, a w wyniku osadzania piasku nadbudowa profilu jałowym materiałem. Następują także szkody w uprawach ze względu na odsłanianie systemu korzeniowego i uszkodzenia mechaniczne roślin.

    Erozja wodna powierzchniowa oraz wąwozowa na terenie województwa nie stanowi większego zagrożenia dla użytków rolnych i leśnych. Tą formą erozji zagrożone jest 16,7% powierzchni województwa mazowieckiego. Zagrożenie erozją wodną tylko lokalnie jest istotne.

    Stopień pilności przeciwerozyjnej ochrony gruntów w skali 1-3 (1 - bardzo pilna, 2 - pilna, 3 - wskazana lokalnie) dla województwa mazowieckiego określono jako 3.

    Podstawowe zabiegi przeciwerozyjne to:

  • przestrzenne rozmieszczanie użytków rolnych i leśnych z uwzględnieniem rzeźby terenu,
  • poprzeczno stokowy układ działek i pól,
  • dobór roślin i płodozmiany przeciwerozyjne,
  • kształtowanie mikrorzeźby terenu,
  • urządzenia do odprowadzania nadmiaru wód powierzchniowych ze zboczy,
  • fitomelioracje przeciwdziałające spływom powierzchniowym i procesom eolicznym,
  • rekultywacja i zagospodarowywanie gruntów zdewastowanych.

    W ramach ochrony gleb przed erozją wietrzną konieczne są następujące działania:

  • zalesianie gruntów niskoprodukcyjnych (na terenie województwa mazowieckiego 34 gminy wymagają dolesień na 25% powierzchni; faktycznie wszystkie grunty orne VI klasy kwalifikują się do zalesiania),
  • dodrzewianie krajobrazu rolniczego oraz racjonalne gospodarowanie użytkami zielonymi,
  • stosowanie odpowiedniej agrotechniki umożliwiającej poprawę struktury i żyzności gleby,
  • budowa urządzeń melioracyjnych umożliwiających gromadzenie wody i nawadnianie,
  • zapobieganie nadmiernemu pobieraniu wody przez zakłady przemysłowe, które to prowadzi do przesuszania terenu (istotny problem w powiecie płockim).

    5.  OCENA STOPNIA ZANIECZYSZCZENIA GLEB (IUNG PUŁAWY)

    Gleba jest tworem wyjątkowo złożonym charakteryzującym się określonym układem właściwości zależnych od rodzaju skały, z której powstała, czasu działania i kierunku przebiegu naturalnego procesu glebotwórczego. Właściwości gleb znajdują się w określonym stanie równowagi, który może być modyfikowany rolniczą i poza rolniczą działalnością człowieka.

    Na podstawie licznych badań i obserwacji gleb, IUNG w Puławach określił naturalne zawartości pierwiastków śladowych, siarki siarczanowej, wielocyklicznych węglowodorów aromatycznych (WWA) i innych składników gleby. Opracowano koncepcję klasyfikacji gleb według stopnia zanieczyszczenia metalami ciężkimi, siarką i WWA (tabele 81-83).

    Tabela 81. Graniczne zawartości metali [mg/kg] w warstwie powierzchniowej (0-20cm) gleb stosowane w OSCh-R
    Metal Grupa gleb Stopień zanieczyszczenia gleb
    0 I II III IV V
    Ołów
    (Pb)
    a
    b
    c
    30
    50
    70
    70
    100
    200
    100
    250
    500
    500
    1000
    2000
    2500
    5000
    7000
    >2500
    >5000
    >7000
    Cynk
    (Zn)
    a
    b
    c
    50
    70
    100
    100
    200
    300
    300
    500
    1000
    700
    1500
    3000
    3000
    5000
    8000
    >3000
    >5000
    >8000
    Miedź
    (Cu)
    a
    b
    c
    15
    25
    40
    30
    50
    70
    50
    80
    100
    80
    100
    150
    300
    500
    750
    >300
    >500
    >750
    Nikiel
    (Ni)
    a
    b
    c
    10
    25
    50
    30
    50
    75
    50
    75
    100
    100
    150
    300
    400
    600
    1000
    >400
    >600
    >1000
    Kadm
    (Cd)
    a
    b
    c
    0,3
    0,5
    1,0
    1
    1,5
    3
    2
    3
    5
    3
    5
    10
    5
    10
    20
    >5
    >10
    >20
    Uwagi: Stopień zanieczyszczenia:
    O - zawartość naturalna
    I - zawartość podwyższona
    II - słabe zanieczyszczenie
    III - średnie zanieczyszczenie
    IV - silne zanieczyszcenie
    V - bardzo silne zanieczyszcenie
    a - gleby lekkie
    b - gleby średnie
    c - gleby ciężkie


    Tabela 82. Graniczne zawartości siarki siarczanowej (S-SO4) w glebach wg IUNG
    Symbol grupy Grupa gleb Stopień zawartości S-SO4
    I II III IV
    A gleby lekkie (0-20% frakcji <0,02mm) <1,5 1,6-2,5 2,6-3,5 >3,5
    B gleby średnie (21-35% frakcji <0,02mm) <2,0 2,1-3,0 3,1-4,0 >4,0
    C gleby ciężkie (>35% frakcji <0,02mm) <2,5 2,6-3,5 3,6-5,0 >5,0
      Uwagi:
      I - zawartość naturalna niska
      II - zawartość naturalna średnie
      III - zawartość naturalna wysoka
      IV - zawartość podwyższona antropogenicznie


    Tabela 83. Graniczne zawartości WWA w glebach wg IUNG
    Suma WWA (16 związków) w mg/kg Stopień zanieczyszczenia gleby Ocena gleby
    < 200 0 nie zanieczyszczona - zawartość naturalna
    201 - 600 1 nie zanieczyszczona - zawartość podwyższona
    601 - 1000 2 mało zanieczyszczona
    1001 - 5000 3 zanieczyszczona
    5001 - 10 000 4 silnie zanieczyszczona
    > 10 000 5 bardzo silnie zanieczyszczona

    Nadmierna chemizacja rolnictwa, stosowanie ciężkiego sprzętu rolniczego, odwodnienie gleb oraz emisja do środowiska pyłowych i gazowych zanieczyszczeń z przemysłu zawierających toksyczne substancje chemiczne (WWA, tlenki azotu i siarki) oraz pierwiastki śladowe zwane zwyczajowo metalami ciężkimi spowodowały w niektórych rejonach kraju poważne naruszenie równowagi istniejącej w środowisku glebowym, a niekiedy nawet jego degradację.

    Szczegółowe badania dotyczące składu gleb Polski zostały przeprowadzone przez Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze i IUNG w Puławach w latach 1992-1997. Na podstawie zawartości metali ciężkich w glebach użytkowanych rolniczo i istniejących normatywów dokonano oceny stanu zanieczyszczenia gleb. Dane dla obszaru województwa mazowieckiego i obszaru całego kraju przedstawiono w tabeli 84.


    Tabela 84. Zawartość metali ciężkich [mg/kg] w 0-20 cm warstwie gleb użytków rolnych i zanieczyszczenie gleb tymi pierwiastkami wg IUNG
    Pierwiastek
    chemiczny
    Obszar Średnia
    geometr.
    Zakres Udział gleb (%) w stopniach zanieczyszczenia
    stwierdzony oczekiwany 0 I II III IV V
    Kadm (Cd) woj. mazowieckie 0,15 0,01-1,56 0,08-0,28 96,10 3,87 0,03 0 0 0
    Polska 0,21 0,01-49,73 0,10-0,46 88,87 9,53 1,06 0,29 0,17 0.08
    Miedź (Cu) woj. mazowieckie 3,7 0,5-92,6 2,0-6,9 99,21 0,57 0,13 0,07 0,02 0
    Polska 6,5 0,2-725,0 3,1-13,6 96,66 3,04 0,25 0,07 0,08 0
    Nikiel (Ni) woj. mazowieckie 3,1 0,1-44,5 1,4-6,5 99,00 0,95 0,05 0 0 0
    Polska 6,2 0,1-328,3 2,6-14,7 95,36 4,23 0,34 0,06 0,01 0
    Ołów (Pb) woj. mazowieckie 9,3 0,1-136,7 5,9-14,6 99,33 0,65 0,02 0 0 0
    Polska 13,6 0,1-5000,0 7,4-25,0 96,89 2,44 0,40 0,25 0,02 0
    Cynk (Zn) woj. mazowieckie 22,4 0,7-425,0 12,7-39,4 95,76 3,70 0,52 0,02 0 0
    Polska 32,4 0,5-5754,0 16,1-65,2 87,84 10,63 1,23 0,23 0,03 0
    Zanieczyszczenie
    łącznie
    Cd+Cu+Ni+Pb+Zn
    woj. mazowieckie - - - 91,73 7,45 0,72 0,08 0,02 0
    Polska - - - 79,34 17,63 2,18 0,50 0,27 0,08
    Uwagi:
    - w województwie mazowieckim analizowano 5 971 próbek glebowych
    - w Polsce analizowano 48 590 próbek glebowych


    Analizując wyniki badań należy stwierdzić jednoznacznie, że większość gleb użytków rolnych województwa mazowieckiego (91,7%) cechuje naturalna zawartość metali ciężkich (0Ą- gleby nie zanieczyszczone). Gleby te mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe i ogrodnicze. Blisko 7,5% gleb charakteryzuje się podwyższoną (IĄ) zawartością metali ciężkich. Gleby te ze względu na możliwą akumulację metali ciężkich w surowcach roślinnych powinny być wyłączone spod uprawy roślin przeznaczonych na przetwory lub do bezpośredniego spożycia przez dzieci. Słabe zanieczyszczenie (IIĄ) wykazuje jedynie 0,72% powierzchni użytków rolnych województwa. Na glebach tych dozwolona jest uprawa roślin zbożowych, okopowych i pastewnych, przeznaczonych do konsumpcji lub na paszę, bez większego ryzyka obniżenia ich jakości wynikającej z ewentualnego nagromadzenia w nich metali ciężkich. Zanieczyszczenia gleb metalami w stopniu średnim i silnym (IIIĄ i IVĄ) występują punktowo jednak ich udział nie przekracza 0,10% powierzchni użytków rolnych województwa mazowieckiego. Najwięcej gleb zanieczyszczonych metalami występuje w terenach zurbanizowanych i przemysłowych.


    6.  INFORMACJA O GLEBACH WARSZAWY (BADANIA IUNG W PUŁAWACH)

    Obszary miejskie cechuje znaczna różnorodność form zagospodarowania przestrzeni. Są tu: tereny zabudowane, przeznaczone pod komunikację, użytki rolne, lasy, parki, zieleńce, nieużytki i wody. Zróżnicowane oddziaływanie wymienionych form użytkowania terenu na środowisko glebowe jest przyczyną występowania dużej różnorodności typów gleb miejskich i różnego stopnia ich degradacji.

    Funkcjonowanie obszarów zurbanizowanych coraz częściej rozpatrywane jest nie tylko z punktu widzenia tworzenia infrastruktury, lecz również ze względu na konieczność ochrony zasobów przyrody terenów zurbanizowanych. Rozwój racjonalnych strategii ochrony ekosystemów miejskich wymaga dokładnego rozpoznania stanu i mechanizmów funkcjonowania środowiska we wszystkich jego elementach. Podstawowym zagadnieniem jest bieżące diagnozowanie środowiska glebowego, które w głównej mierze decyduje o krajobrazie oraz jego funkcjach estetycznych i siedliskowych. Jednym z priorytetów ochrony jest zachowanie, w możliwie szerokim zakresie, bioróżnorodności terenów zurbanizowanych. W sposób oczywisty jednym z warunków spełnienia tego postulatu jest zachowanie biologicznych funkcji gleb jako siedliska flory i fauny.

    Numeryczna mapa gleb opracowana przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa na zlecenie Biura Zarządu Miasta St. Warszawy obrazuje przestrzenne rozmieszczenie gleb pod względem ich użytkowania, przedstawione w postaci poligonów wypełnionych kolorami zgodnie z załączoną legendą. Najmniejszą jednostką wydzieloną na mapie są kontury typów gleb oznaczone odpowiednimi symbolami cyfrowymi. W bazie danych wszystkie wydzielone jednostki glebowe scharakteryzowane są pod względem budowy profilu glebowego, form i stopnia degradacji gleby oraz czynników ją wywołujących.

    W ramach prowadzonych prac terenowych przeprowadzono szczegółowe badania profili gleb oraz prób zbiorczych pobranych w 700 punktach reprezentatywnych dla różnych sposobów użytkowania oraz oddziaływania czynników degradacji.

    Procesy glebotwórcze gleb miejskich zachodzą pod wpływem czynnika antropogenicznego. Stopień antropogenizacji tych gleb zależy od wielu procesów, na tle których szczególną role odgrywają uwarunkowania historyczne, istotne zwłaszcza w miastach takich jak Warszawa, gdzie naturalne układy glebowe zostały przekształcone w wyniku zabudowy, zniszczeń profilu poprzez przemieszanie mas ziemnych i nasypów gruzowych, oddziaływań przemysłowych i komunikacyjnych.

    Integralną częścią opracowania jest baza danych zawierająca charakterystyki podstawowych właściwości fizyko-chemicznych gleb w tym także zawartość metali ciężkich.

    W opracowaniu mapy gleb wykorzystano współczesne systemy GIS co umożliwia dokonywanie złożonych analiz stanu gleb ze względu na dowolnie wybrane kryteria. Zgromadzone dane numeryczne stanowią element tworzonego przez Biuro Zarząd Miasta systemu informacji bieżącego monitorowania środowiska przyrodniczego, planowania przestrzennego i realizacji polityki gospodarczej.

    Dane analityczne wskazują na znaczny stopień antropogenizacji gleb miasta wyrażający się podwyższoną w stosunku do średniej krajowej zawartością metali ciężkich w glebach. Podwyższone zawartości metali i zanieczyszczenia występują głównie na obszarach silnie zurbanizowanych, natomiast gleby terenów podmiejskich należy traktować jako nie zanieczyszczone. Gleby parków i zieleńców są najczęściej silnie przesuszone i wykazują cechy fizycznej degradacji w wyniku nadmiernego zagęszczenia jak również występowania w profilu gruzu budowlanego.

    Do podstawowych zjawisk wpływających na stan gleb Warszawy można zaliczyć:

  • zabudowę użytków rolnych,
  • obniżenie poziomu wód gruntowych,
  • zamianę użytków zielonych i gruntów ornych o lekkim składzie w nieużytki,
  • zmniejszenie powierzchni gleb organogenicznych,
  • zachwaszczenie użytków rolnych,
  • zamianę nieużytków w "dzikie wysypiska śmieci",
  • odłogowanie ogródków działkowych,
  • lokalnie występujące zanieczyszczenia metalami ciężkimi.

    Gleby organogeniczne użytkowane jako grunty rolne (gleby murszowo-torfowe, murszowe i murszowate oraz czarne ziemie zdegradowane) podlegają degradacji w wyniku przesuszenia.

    Na glebach mineralnych procesy degradacji nie zachodzą na tak dużą skalę - wyniki analiz chemicznych porównane z danymi archiwalnymi, wykazały dużą stabilność odczynu, zawartości próchnicy oraz zawartości przyswajalnych form fosforu i potasu na przestrzeni ostatnich 20 lat.

    Po zabudowie użytków rolnych, na terenie osiedli pozostałe powierzchnie gleb przechodzą często w nieuporządkowane odłogi wpływając negatywnie na estetykę krajobrazu.


    7.  MONITORING GLEB

    Celem monitoringu gleb, jest obserwowanie zmian jakości gleb zachodzących w zróżnicowanych warunkach przyrodniczych i określonej działalności człowieka.

    Podstawowe zadania monitoringu gleb to:

  • śledzenie długofalowych zmian chemizmu gleb realizowane w ramach sieci krajowej przez Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach,
  • badanie stanu zanieczyszczenia gleb w rejonie oddziaływania lokalnych źródeł zanieczyszczeń (uciążliwych zakładów przemysłowych, składowisk odpadów, szlaków komunikacyjnych) realizowane w ramach sieci lokalnych.

    7.1.Monitoring krajowy (Badania IUNG Puławy)

    Badania w ramach monitoringu chemizmu gleb gruntów ornych rozpoczęto w 1995 roku. Ze względu na stosunkowo niewielką zmienność właściwości gleb w czasie, badania prowadzone są w cyklu pięcioletnim. Ostatni pobór prób miał miejsce w 2000 roku w sierpniu i wrześniu. Analizy fizykochemiczne próbek prowadzone będą do 2002 r. a wyniki badań omówione zostaną w późniejszych opracowaniach. Poniżej omówiono wyniki badań prób pobranych w 1995r.

    W 1995 r. na terenie województwa mazowieckiego próbki glebowe pobrano w 20 punktach pomiarowo-kontrolnych, z określonych głębokości, tak aby charakteryzowały poziomy genetyczne różnych typów gleb. Rozmieszczenie punktów pomiarowych (tabela 85, mapa 34) wskazuje, że pobrane gleby reprezentują tereny typowo rolnicze i nie są na ogół narażone na intensywny wpływ zanieczyszczeń przemysłowych.

    W pobranych próbach gleb oznaczono:

  • właściwości podstawowe,
  • skład jonowy kompleksu sorpcyjnego gleb,
  • całkowitą zawartość składników mineralnych.

    Uzyskane wyniki badań (tabela 85) pozwalają zakwalifikować większość prób do gleb o naturalnej zawartości metali ciężkich. Tylko w jednym przekroju zlokalizowanym w gminie Michałowice, na południowy zachód od Warszawy, stwierdzono podwyższone stężenia cynku i miedzi odpowiadające I stopniowi zanieczyszczenia oraz słabe zanieczyszczenie gleb ołowiem odpowiadające II stopniowi.


    Tabela 85. Monitoring chemizmu gleb w województwie mazowieckim
    Nr profilu Miejscowość Gmina Klasa bonitacyjna pH KCl Zanieczyszczenie gleby w stopniach
    Cd Cu Ni Pb Zn WWA S-SO4
    145 Liberadz Szreńsk IIIb 3,8 0 0 0 0 0 1 1
    147 Siedlin Płońsk IIIb 4,1 0 0 0 0 0 3 1
    149 Skrobocin Sońsk IVb 4,1 0 0 0 0 0 0 1
    137 Studzieniec Sierpc IIIb 4,7 0 0 0 0 0 1 1
    139 Biała Stara Biała V 5,2 0 0 0 0 0 3 3
    141 Jamno Słubice IIIb 0,8 0 0 0 0 0 1 1
    151 Janówek I Wieliszew IIIa 5,8 0 0 0 0 0 1 1
    153 Michałowice Michałowice IVb 4,8 0 1 0 2 1 1 1
    155 Długa Szlachecka Halinów IV 4,9 0 0 0 0 0 0 1
    157 Kałuszyn Kałuszyn V 5,2 0 0 0 0 0 2 1
    161 Wrotnów Miedzna IVa 4,5 0 0 0 0 0 0 2
    163 Zdany Zbuczyn IVb 4,4 0 0 0 0 0 1 1
    271 Gocław Pilawa IVa 4,3 0 0 0 0 0 1 1
    165 Świniarów Łosice IIIa 4,2 0 0 0 0 0 0 2
    83 Laskowiec Rzekuń VI 4,3 0 0 0 0 0 2 2
    159 Zawisty Podleśne Małkinia IVa 4,9 0 0 0 0 0 0 2
    263 Borkowice Borkowice IIIb 4,7 0 0 0 0 0 0 2
    267 Polany Wierzbica IIIb 5,4 0 0 0 0 0 0 1
    269 Magnuszew Magnuszew IIIa 6,1 0 0 0 0 0 0 1
    275 Garbatka Letnisko Garbatka Letnisko V 4,7 0 0 0 0 0 1 1


    Zawartości siarki siarczanowej w glebach były zróżnico-wane od I do III stopnia. W przeważającej liczbie punktów (70%) stwierdzono niską zawartość (IĄ). Stopień IIĄ - średnią zawartość, zaobserwowano w 5 profilach pomiarowych, zaś wysoką zawartość (IIIĄ) tylko w jednym przekroju zlokalizowanym w miejscowości Biała gmina Stara Biała.

    Gleby zanieczyszczone WWA (3Ą) stwierdzono tylko w dwóch punktach kontrolno-pomiarowych w gminach: Stara Biała i Płońsk. Małe zanieczyszczenie (2Ą) wystąpiło w dwóch przekrojach w gminach Kałuszyn i Rzekuń, natomiast w pozostałych stwierdzono stopień 0 lub 1 - gleby nie zanieczyszczone o naturalnej lub podwyższonej zawartości WWA.

    W punkcie pomiarowym zlokalizowanym w miejscowości Biała w odległości ok.1,5 km od PKN ORLEN S.A. w Płocku obserwowano stosunkowo najwyższą wartość zarówno siarki siarczanowej jak i WWA. W pozostałych przypadkach podwyższone zawartości WWA mogą wynikać z miejscowego zanieczyszczenia gleby produktami ropopochodnymi (paliwa, oleje, smary), z wypalania ściernisk, stosowania ścieków i osadów ściekowych w celach rolniczych i do rekultywacji gruntów.

    Podsumowując badania wykonane w 1995 roku można stwierdzić, że prawie wszystkie pobrane gleby nie wykazały zanieczyszczenia metalami ciężkimi, siarką i WWA. Wskazuje to na nieduży poziom bieżącej antropopresji w badanych regionach i stanowi dobrą podstawę do dalszych obserwacji zmian chemizmu gruntów ornych.


    7.2. Monitoring regionlany (badania WIOŚ)

    W ramach monitoringu regionalnego w latach dziewiećdziesiątych Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska w: Płocku, Warszawie, Siedlcach z siedzibą w Mińsku Mazowieckim prowadziły badania, których celem było rozpoznanie zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi.

    Próby glebowe pobierano z wierzchnich warstw gleby, dwa razy w ciągu roku, przy głównych trasach komunikacyjnych:

    • 6 tras wylotowych z Warszawy w kierunku: Gdańska, Krakowa, Katowic, Białegostoku, Ożarowa i Pruszkowa (badania w latach 1993 - I półrocze 1999 r.);
    • 4 trasy na terenie dawnego województwa siedleckiego (badania w latach 1988 -1997):
      • Warszawa -Terespol (na odcinku Dębe Wielkie - Grochówka)
      • Warszawa - Lublin (na odcinku Kołbiel - Trojanów)
      • Mińsk Mazowiecki - Grójec (na odcinku Mińsk Maz. - Celestynów)
      • Siedlce - Sokołów Podlaski.

    Mapa 34. Monitoring chemizmu gleb w województwie mazowieckim (IUNG)

    Ponadto badania gleby prowadzono na terenie miasta Płocka w sąsiedztwie zakładów przemysłowych (PKN ORLEN S.A., Fabryki Maszyn Żniwnych), w obrębie ogródków działkowych i wokół składowisk odpadów komunalnych (Kępina i Nagodów).

    Stężenia metali ciężkich, głównie ołowiu i kadmu są dobrym wskaźnikiem oddziaływania zanieczyszczeń komunikacyjnych na środowisko glebowe. Oceniając według 6-stopniowej skali IUNG w Puławach, większość prób glebowych pobranych przy trasach komunikacyjnych zakwalifikowano do grupy "0" lub "1" (gleby o naturalnej lub podwyższonej zawartości metali).

    W miejscach wzmożonego ruchu stwierdzono wyższe stężenia metali wskazujące na słabe zanieczyszczenie (gleby grupy "2") głównie ze względu na zawartość kadmu i ołowiu, rzadziej cynku i miedzi. Wysokie stężenia kadmu obserwowano w glebie pobranej w 1997 roku przy trasach: Warszawa-Terespol oraz Warszawa-Lublin. Wartości kadmu często przekraczały 1 mg/kg s.m. gleby, a odnotowano przypadki stężeń kadmu na poziomie 3 - 4 mg/kg s.m. gleby, co świadczyć może już o średnim zanieczyszczeniu gleby tym pierwiastkiem (gleby grupy "3").

    Badania prowadzone przez WIOŚ w Warszawie w różnych punktach odległych od krawędzi jezdni od 5 do 150 m, wykazały przestrzenny rozkład zanieczyszczeń gleby. Największe zawartości metali ciężkich wykryto w próbach pobranych w bezpośrednim sąsiedztwie jezdni. Zauważalny spadek stężeń obserwowano w odległości 50-150 m od krawędzi jezdni, a w odległości 150 m na ogół gleby charakteryzowały się już naturalną zawartością metali ciężkich.

    Obok badań pod kątem zanieczyszczeń gleb metalami ciężkimi, w próbach oznaczano również odczyn gleby oraz stężenia chlorków (badania WIOŚ w Siedlcach). Odczyn gleby wahał się w szerokich granicach 3,9-8,0 pH. Znaczna ilość prób wykazywała odczyn kwaśny i bardzo kwaśny, co sprzyja przyswajaniu metali przez rośliny.

    Badania wykonane w 1996 roku wokół składowisk odpadów komunalnych (Kępina i Nagodów) nie wykazały zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi. Stężenia metali były niskie i nie przekraczały wartości dopuszczalnych dla gleb grupy "0". Stwierdzono natomiast średnie zanieczyszczenie gleb w warstwach powierzchniowych pod względem bakteriologicznym.

    Podsumowując powiedzieć można, że zawartości metali ciężkich w powierzchniowej warstwie gleb, w większości pobranych prób, mieszczą się w granicach średnich wartości krajowych i wartości granicznych dla naturalnych zawartości metali w glebie

    Porównując wyniki badań uzyskane w poszczególnych latach trudno jest określić jednoznacznie trendy zmian w zawartości metali ciężkich w glebie. Obserwuje się dużą zmienność w tych samych przekrojach pomiarowych, co wynika z wymywania i przemieszczania się pierwiastków w glebie.


    8.  ZDARZENIA MOGĄCE POGORSZYĆ JAKOŚĆ GLEB

    Na jakość gleb lokalnie mają wpływ nagłe zdarzenia takie jak: awarie w zakładach przemysłowych, wycieki z rurociągów, ze zbiorników paliw, kolizje drogowe, w wyniku których do środowiska przedostają się różnego typu zanieczyszczenia płynne. W ostatnich latach na terenie województwa mazowieckiego wystąpiły następujące istotne zdarzenia, które spowodowały lokalne zanieczyszczenie gruntu:

  • w 1994 r. nastąpiło rozszczelnienie rurociągu tranzytowego ropy naftowej "Przyjaźń" na terenie gminy Liw, w trakcie którego do środowiska przedostało się ok. 10 m3 ropy,
  • w 1999 r. w wyniku działań przestępczych związanych z kradzieżą paliwa, nastąpił wyciek ropy naftowej w ilości ok. 20 m3 z rurociągu ropy naftowej PERN "Przyjaźń" w miejscowości Karwin gmina Załuski,
  • w 1999 r. miał miejsce wyciek oleju opałowego w ilości ok. 2 500 l z cysterny w miejscowości Wiskitki gmina Wiskitki,
  • w 1999 r. podczas wypadku cysterny w miejscowości Łomna gmina Czosnów nastąpił wyciek do gruntu ok. 2 700 l benzyny bezołowiowej,
  • w 2000 r. w miejscowości Zdunowo gmina Załuski w wyniku nawiercenia rurociągu "Przyjaźń" przez nieznanych sprawców, wyciekło do gruntu ok. 36 m3 surowej ropy naftowej,
  • w 2000 r. w miejscowości Wólka Radzymińska gmina Nieporęt podczas prac remontowych, doszło do uszkodzenia rurociągu "Przyjaźń", co spowodowało wyciek 25 m3 surowej ropy naftowej.

    9.  PODSUMOWANIE

    Gleby województwa mazowieckiego zakwalifikować można, w skali kraju, do gleb stosunkowo mało zdewastowanych i zdegradowanych. Konieczne są dalsze działania w kierunku rekultywacji wyrobisk, wyeksploatowanych składowisk odpadów oraz usuwania skutków zdarzeń NZŚ (głównie dotyczy to zanieczyszczeń ropopochodnych).

    Ważne znaczenie ekologiczne w ochronie gleb ma przeznaczenie gruntów rolnych klasy V i VI, a także położonych na stokach o nachyleniu powyżej 15%, okresowo zalewanych oraz zdegradowanych pod zalesianie. Pozwoli to w przyszłości znacznie zwiększyć lesistość województwa, co wpłynie również korzystnie na gospodarkę wodną.

    Konieczna jest także właściwa edukacja w zakresie prowadzonych prac agrotechnicznych, zapobiegających degradacji rolniczej (np. wapnowanie zakwaszonej gleby, przestrzeganie dawek stosowanych nawozów oraz środków ochrony roślin).

    Badania gleb użytkowanych rolniczo wykazują na ogół naturalną zawartość metali, siarki i WWA, co wskazuje, że mogą być one przeznaczane pod wszystkie uprawy. Świadczy to też o niedużym poziomie antropopresji. Kwasowość gleb jest przede wszystkim spowodowana czynnikami naturalnymi. Wysoki poziom zakwaszenia (niskie pH) jest bowiem charakterystyczny dla głównych typów gleb występujących w Polsce.







    |Powrót do góry|   |Następny rozdział|