| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2.2. Działania pokontrolneWymuszanie na użytkownikach środowiska przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska odbywa się poprzez różnego rodzaju środki dyscyplinujące o charakterze pieniężnym i niepieniężnym. Ogółem w ciągu 2000 roku wydano: Skierowano 41 wniosków do kolegiów ds. wykroczeń oraz 15 do organów ścigania. Wszczęto 40 postępowań egzekucyjnych obowiązków wynikających z decyzji WIOŚ i z mocy prawa. W 75 przypadkach zgłoszono sprzeciw do przekazania inwestycji do użytkowania. W 2 sytuacjach zastosowano najbardziej radykalny instrument mający na celu wymuszenie przestrzegania przepisów ochrony środowiska tj. wstrzymano działalność powodującą naruszenie wymogów ochrony środowiska. W całym kraju w ciągu roku wydanych zostało przez IOŚ 19 tego rodzaju decyzji (tabela 114).
*w tym 1 decyzja zezwalająca na podjęcie wcześniej wstrzymanej działalności Do najczęściej występujących naruszeń należy zaliczyć brak uregulowań formalno-prawnych w zakresie gospodarki odpadami. Częste są także przypadki nieprawidłowości w gospodarce wodno -ściekowej oraz w ochronie powietrza. Niejednokrotnie skutkuje to wyraźnym wzrostem zanieczyszczenia środowiska. W stosunku do kontroli przeprowadzonych w latach ubiegłych, nieznaczną poprawę zaobserwowano w zakładach opieki zdrowotnej oraz w zakładach przetwórstwa mięsnego. Niezadowalający, w większości przypadków, jest w dalszym ciągu, stan ochrony środowiska w zakładach branży mleczarskiej. Przyczyną niewykonania zarządzeń pokontrolnych jest niejednokrotnie słaba kondycja finansowa zakładów lub przekształcenia własnościowe oraz zaniedbania osób odpowiedzialnych za realizację powierzonych zadań. Kontrole przeprowadzone przez WIOŚ wykazują, że wiele zakładów nie wnosi opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Za przekroczenia dopuszczalnej wielkości emisji zanieczyszczeń do środowiska, potwierdzone pomiarem i kontrolą, wymierzane są pieniężne kary jednostkowe (godzinowe i dobowe), a następnie kary łączne. Wysokość nałożonych przez WIOŚ kar pieniężnych za naruszenie dopuszczalnych warunków w poszczególnych komponentach środowiska w latach 1999-2000 obrazuje tabela 115 i wykresy. Najwięcej kar wymierzono za odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych i gruntu, a kwota tych kar łącznych stanowi blisko 83% wszystkich kar ustalonych przez WIOŚ. Około 12% stanowią kary za emisję zanieczyszczeń do powietrza.
![]() Najwyższe kary powyżej 1 mln złotych ustalono dla zakładów: Wysokie kary za składowanie odpadów niebezpiecznych w miejscu na ten cel nie przeznaczonym wymierzono: PKN ORLEN S.A. w Płocku, Hucie Lucchini Sp. z o.o. w Warszawie, Ursus - Media Sp. z o.o. w Warszawie. ![]() ![]() Wymierzanie kar pieniężnych służy przede wszystkim wymuszaniu przestrzegania wymogów ochrony środowiska, w tym także poprzez podejmowanie przez kontrolowane podmioty przedsięwzięć proekologicznych. Podmiotom, które realizują takie inwestycje, terminy płatności łącznych kar pieniężnych są odraczane do czasu oddania inwestycji do eksploatacji. W uzasadnionych przypadkach płatność kar rozkładana jest na raty. W 2000 roku WIOŚ w Warszawie wydał 63 decyzje odraczające terminy płatności kar na ogólną kwotę 5,7 mln zł. Do końca roku 25 zakładów, korzystających z odraczania kar, faktycznie ukończyło inwestycje. Ogólna kwota środków z tytułu kar jakie wpłynęły na rachunek Urzędu Marszałkowskiego w 2000 roku wyniosła 8,3 mln, co stanowiło ok. 28% tego rodzaju wpływów w całym kraju. 2.3. Wybrane efekty działań kontrolnych WIOŚW wyniku działań pokontrolnych WIOŚ, prowadzonych w ramach interwencji związanych z naruszeniem wymagań ochrony środowiska, uzyskano w 2000 roku między innymi następujące efekty: 3. ZAKŁADY NAJBARDZIEJ UCIĄŻLIWE DLA ŚRODOWISKASzczególny nadzór WIOŚ sprawuje nad zakładami istotnie uciążliwymi dla środowiska w skali kraju oraz województwa. Ogółem za takie uznanych zostało w 2000 roku 27 zakładów. Emisja zanieczyszczeń z tych zakładów stanowi znaczną część ogólnej emisji w województwie (58,8% zanieczyszczeń pyłowych, 86,9% zanieczyszczeń gazowych, 37,6% odprowadzanych ścieków - wg danych za 2000 r.). 3.1. "Lista 80""Lista 80" na której umieszczono zakłady najbardziej uciążliwe w skali w kraju, opublikowana została po raz pierwszy w styczniu 1990 roku. Okazała się ona skutecznym mechanizmem oddziaływania służb ochrony środowiska na wybraną grupę zakładów. W okresie 10 lat znacznie zmniejszyła się uciążliwość wpisanych na nią zakładów. Potwierdza to redukcja zanieczyszczeń wprowadzonych do środowiska wyliczona w stosunku do 1989 r. (dane GIOŚ): Zdecydowana większość zakładów podejmuje proekologiczne działania w celu doprowadzenia swojej działalności do pełnego przestrzegania wymogów ochrony środowiska. Kilka zakładów skorzystało z wprowadzonej przez GIOŚ procedury warunkowego skreślenia z Listy, w ramach realizacji "programów dostosowawczych". Ogółem od chwili utworzenia "Listy 80" do końca 2000 roku skreślono z niej 39 zakładów w tym 31 zakładów, które poprzez realizację zadań dostosowały swoją działalność do zgodności z wymogami ochrony środowiska (m.in. w 1997 r. Grodziskie Zakłady Farmaceutyczne "POLFA" w Grodzisku Mazowieckim), oraz 8 zakładów w trybie warunkowym. Według stanu na dzień 31.12.2000 r. na "Liście 80" znajdowały się 53 zakłady, w tym dwa zakłady z terenu województwa mazowieckiego: Ponadto w grupie zakładów warunkowo zwolnionych znajduje się Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. w Płocku. Wszystkie ww. zakłady od wielu lat prowadzą działania w zakresie systematycznego ograniczania swojej uciążliwości dla środowiska. Posiadają uregulowany stan formalno-prawny w zakresie korzystania ze środowiska. W wyniku budowy nowoczesnych instalacji ochrony powietrza oraz modernizacji już istniejących, a także zmian w technologii znacznie zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych z tych zakładów (o ponad 60% w ciągu 10 lat) przy jednoczesnym utrzymaniu, a nawet wzroście (np. w INTERCELL S.A) wielkości produkcji. Nastąpiła również wyraźna poprawa w gospodarce wodno-ściekowej poprzez zmianę technologii produkcji oraz budowę lub modernizację oczyszczalni ścieków. W znacznym stopniu uporządkowano gospodarkę odpadami. INTERCELL S.A. w Ostrołęce umieszczony został na "Liście 80" z uwagi na wysokie ładunki zanieczyszczeń wprowadzane ze ściekami do wód powierzchniowych, zanieczyszczenia emitowane do powietrza oraz uciążliwość zapachową (emisja związków siarki wynika ze specyfiki przemysłu papierniczego), a także nierozwiązane problemy gospodarki odpadami. W okresie ostatnich 10 lat Zakład zrealizował szereg inwestycji uzyskując konkretne efekty ekologiczne przy wzroście produkcji o około 53%:
W ostatnich latach wiele przedsięwzięć w celu ograniczenia uciążliwości dla środowiska zrealizowano także w Elektrociepłowniach Warszawskich S.A. Grupa Vattenfall - w Elektrociepłowni Siekierki w Warszawie:
Tylko w ostatnim roku ograniczono o 37,3% emisję pyłów oraz o 8,7% emisję gazów do powietrza, a o 12% ilość odprowadzanych ścieków. Opracowano projekt "Programu Dostosowawczego" ubiegając się o warunkowe skreślenie z "Listy 80". Na szczególną uwagę zasługuje Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. w Płocku. Zakład ten od 1997 roku realizuje Ekologiczny Program Dostosowawczy, w którym określono 28 zadań do wykonania. Do roku 2000 wykonano już 24 zadania, co świadczy o dużym tempie prowadzonych działań. Zadania inwestycyjne zrealizowane w ostatnim roku to: W zakładzie wprowadzony został system zarządzania środowiskowego ISO 14001. Emisja zanieczyszczeń do powietrza w stosunku do roku 1999 zmniejszyła się o 42,9% w dwutlenku siarki i o 7,1% w węglowodorach. Odnotowano natomiast wzrost o 23% w emisji pyłów, o 38,7% w emisji tlenku węgla i o 2,5% w emisji tlenków azotu. Pomimo wzrostu w ww. wskaźnikach łączna emisja do powietrza uległa zmniejszeniu o prawie 30%. Znacznie ograniczono również ilość odprowadzanych ścieków (o 26,6%) oraz ich ładunki zanieczyszczeń. Zmniejszyła się także ilość gromadzonych odpadów (o 63%). Mimo stosowanych nowoczesnych rozwiązań technologicznych i technicznych nie jest możliwe wyeliminowanie oddziaływania na środowisko, co wynika ze specyfiki zakładu ( np. oddana w ostatnich latach instalacja Hydroodsiarczania Gudronu wpłynęła na znaczne obniżenie emisji SO2, stała się jednak sama źródłem emisji pyłu, CO, NO2). 3.2. Lista wojewódzkaLista Wojewódzka, po weryfikacji w styczniu 1999 r. w związku z reformą administracyjną kraju, obejmuje 24 zakłady (tabela 116). Utworzona została w oparciu o następujące kryteria: Na Liście znajdują się zakłady z różnych branż gospodarki. Są to większe elektrociepłownie warszawskie, dwie elektrownie ("Kozienice" i "Ostrołęka"), Cementownia "Wierzbica", zakłady komunalne odprowadzające znaczne ilości ścieków, w tym nie oczyszczonych oraz niektóre zakłady przemysłu: spożywczego, chemicznego, metalurgicznego, maszynowego, elektronicznego. Ze względu na emisję hałasu na Liście tej umieszczono również Port Lotniczy Warszawa-Okęcie. W celu uzyskania zamierzonych efektów tj. radykalnego i szybkiego ograniczenia uciążliwości, zakłady z "Listy Wojewódzkiej" kontrolowane są z większą częstotliwością. W 2000 roku kontrolą objęto wszystkie zakłady, wykonując łącznie 41 kontroli kompleksowych lub dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. Wszystkim zakładom wydano zarządzenia pokontrolne. Większość z nich ukarano karami pieniężnymi za przekroczenie warunków korzystania ze środowiska. W sumie wydano 25 decyzji o karach łącznych. Płatność części kar została odroczona ze względu na realizowane inwestycje (np. Elektrociepłownia "Powiśle" w Warszawie, "Ursus-Media" Sp. z o.o. w Warszawie). Kilku zakładom, w związku z zakończeniem budowy, kary wliczono w koszt inwestycji (np. MPWiK w m. st. Warszawie Oczyszczalnia "Czajka" oraz Oczyszczalnia w Pruszkowie, Komunalny Zakład Budżetowy Gminy Winnica, OSM w Kosowie Lackim). Wg stanu na 31.12.2000 r. pełne uregulowanie stanu formalno-prawnego posiadało 14 zakładów. Najlepiej uregulowany jest stan w zakresie poboru wody i emisji do powietrza. Największe zaś braki stwierdzane są w zakresie pozwoleń wodno-prawnych na odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych oraz w gospodarce odpadami. Problemy ekologiczne w poszczególnych zakładach oraz sposób ich rozwiązywania przedstawiono w tabeli 116. Ważnym problemem w kilkunastu zakładach jest emisja zanieczyszczeń do powietrza (w 15 zakładach). Równie częstym pozostaje gospodarka odpadami (14), w tym także osadami ściekowymi. W kilku zakładach (7) istnieją problemy w zakresie gospodarki ściekowej. Nierzadko też uciążliwość zakładu wynika z nadmiernej emisji hałasu do środowiska (5). Zadania proekologiczne realizowane są poprzez budowę urządzeń ochrony środowiska, zmiany w produkcji oraz likwidację części zakładu. Inne przedsięwzięcia to modernizacja istniejących urządzeń, poprawa jakości stosowanego paliwa, działania prowadzące do wykorzystania odpadów oraz do zmniejszenia uciążliwości zapachowej. Problemem jest ograniczenie nadmiernej emisji hałasu do środowiska. Często jest to niemożliwe ze względu na brak odpowiednich rozwiązań technicznych lub ich bardzo wysoki koszt. W 2000 roku w pięciu zakładach z Listy Wojewódzkiej udało się w pełni i trwale rozwiązać po jednym problemie ekologicznym, na ogół w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Są to zakłady: Biorąc pod uwagę terminowość, stopień zaawansowania prac oraz uzyskane efekty ekologiczne należy jednak stwierdzić, że zdecydowana większość zakładów realizuje zadania w niezadawalającym stopniu.W ostatnich latach kilka zakładów zaprzestało produkcji np. w 1999 r. wstrzymały działalność Radomskie Zakłady Garbarskie S.A., w końcu 2000 r. zaprzestano produkcji klinkieru i cementu w Cementowni "Wierzbica". W wyniku przeprowadzonych kontroli opracowano propozycję nowej "Listy Wojewódzkiej" na rok 2001, skreślając z poprzedniej 3 zakłady i dopisując 3 nowe. O efektach działań proekologicznych podejmowanych przez zakłady uznane za najbardziej uciążliwe ("Lista 80" i "Lista Wojewódzka") w okresie ostatnich dziesięciu lat świadczą dane zamieszczone w tabeli 116 oraz na wykresach 86 i 87. W największym stopniu ograniczona została emisja zanieczyszczeń do powietrza (o 91,3% pyłów i o 45,5% gazów). Znacznie bo aż o 68,7% zmniejszyła się także ilość odpadów przekazywanych do składowania. Obserwuje się natomiast wzrost ogólnej ilości odprowadzanych ścieków (o 13,5% względem 1990 r.) przy niewielkim 9% ograniczeniu ilości wód pochłodniczych. ![]() W ciągu ostatniego roku utrzymywały się korzystne trendy w zakresie ograniczania oddziaływania tych zakładów na środowisko. Zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do powietrza (o 2% pyłów i o 6,6% gazów) oraz emisja zanieczyszczeń do wód (o 1,6% zmniejszyła się ilość odprowadzanych ścieków, zaś o 7,1% ładunek zanieczyszczeń wyrażony w ChZT i o 6,2% ładunek w zawiesinach ogólnych). Największe zmiany obserwowano w ilości odpadów przekazanych do składowania. Ilość tych odpadów zmniejszyła się aż o 15,4%. ![]()
4. NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKANadzwyczajnym zagrożeniem środowiska (NZŚ) przyjęto określać zagrożenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem, nie będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska. Rocznie w Polsce ma miejsce około 200 tego typu zdarzeń, a na terenie województwa mazowieckiego około 30. Przeciwdziałanie NZŚ jest jednym z podstawowych celów działań WIOŚ. Realizowany jest on poprzez: W przypadku wystąpienia NZŚ, Inspektorat współdziała w prowadzonych przez inne organy akcjach ratowniczych, sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków oraz informuje społeczeństwo o stanie środowiska. Krajowy rejestr potencjalnych sprawców NZŚ prowadzony jest przez GIOŚ i według stanu na dzień 31.12.2000 r. obejmuje 1 038 zakładów, w tym 121 zlokalizowanych na terenie województwa mazowieckiego. W rejestrze wyodrębniono zakłady, które mogą spowodować poważne awarie przemysłowe (w rozumieniu ustawy - Prawo ochrony środowiska). Lista ta obejmuje 66 zakładów przemysłowych (6 w województwie mazowieckim) oraz 40 dużych baz paliw płynnych o pojemności magazynowej powyżej 5000 Mg (3 w województwie mazowieckim). Zakłady te posiadają w obrocie substancje niebezpieczne w ilościach ponadprogowych. Wszystkie zakłady znajdujące się na wojewódzkiej liście potencjalnych sprawców NZŚ znajdują się pod stałym nadzorem WIOŚ. Charakteryzują się one różnym profilem produkcji oraz rodzajem i ilością wykorzystywanych (przetwarzanych, magazynowanych) substancji niebezpiecznych. Największa liczba zakładów reprezentuje przemysł spożywczy, głównie branże: mleczarską, mięsną, spirytusową, browarniczą oraz cukrowniczą. Dominują instalacje małe zawierające od kilkuset kilogramów do kilku ton amoniaku. Wyjątek stanowią instalacje w: Zakładach Mięsnych S.A. w Ostrołęce, Przedsiębiorstwie Przemysłu Chłodniczego S.A. w Ciechanowie, Przedsiębiorstwie Przemysłu Chłodniczego "MORSPOL" w Warszawie. Istotną grupę stanowią zakłady zajmujące się przetwarzaniem, przesyłaniem, magazynowaniem i dystrybucją produktów naftowych tj. PKN ORLEN S.A. Zakład Główny w Płocku oraz liczne Bazy Magazynowe PKN ORLEN S.A. W rejestrze znajduje się 6 rurociągów Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" z siedzibą w Płocku. Przesył za ich pośrednictwem ropy i produktów naftowych stwarza potencjalne zagrożenie dla środowiska, ze względu m.in. na nielegalne odwierty. Z uwagi na rodzaj i ilość wykorzystywanych substancji chemicznych oraz procesy technologiczne na listę potencjalnych sprawców NZŚ wpisano również niektóre zakłady przemysłu energetycznego, maszynowego, chemicznego oraz obiekty Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji m.st. Warszawy. W 2000 roku przeprowadzono ogółem 312 kontroli w zakresie problematyki NZŚ. Były to kontrole podstawowe, sprawdzające i interwencyjne związane z przypadkami NZŚ. Kontrolą objęto również mogilniki ze względu na niebezpieczeństwo zanieczyszczenia gruntu i wód podziemnych. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, wydano 104 zarządzenia. W wyniku przeprowadzonych kontroli zweryfikowano listę potencjalnych sprawców NZŚ, skreślając z niej 14 zakładów (m.in. mogilniki - zgodnie z wytycznymi GIOŚ, zakłady, w których zlikwidowano instalacje amoniakalne, obiekty zlikwidowane) i dopisując dwa nowe. W 2000 r. na terenie całego kraju wystąpiło 186 zdarzeń, które mogły spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska. Najwięcej zdarzeń miało miejsce na terenie województwa mazowieckiego (prawie 19% wszystkich zdarzeń), a następnie na terenie województwa pomorskiego (15%) i województwa wielkopolskiego (9,7%). ![]() ![]() Najmniej, bo tylko 1 zdarzenie wystąpiło w woj. świętokrzyskim. W stosunku do lat ubiegłych nie odnotowano w Polsce wyraźnego wzrostu liczby zdarzeń noszących znamiona NZŚ. Nie wystąpiły również zdarzenia o charakterze poważnych zagrożeń powodujących zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska. Najwięcej, bo aż blisko 47% wszystkich zdarzeń NZŚ w kraju, miało miejsce podczas transportu. Niebezpieczeństwo stanowił przede wszystkim transport drogowy (ponad 26% wszystkich zdarzeń). Stosując jako kryterium oceny zdarzeń, klasyfikację materiałów niebezpiecznych, stosowaną w przewozach materiałów niebezpiecznych, należy stwierdzić, że najwięcej bo aż 54,3% wszystkich zdarzeń dotyczyło materiałów ciekłych zapalnych. Ogółem na terenie województwa mazowieckiego w 2000 roku miało miejsce 35 zdarzeń, które mogły spowodować NZŚ. Zdecydowaną większość stanowiły zdarzenia lokalne, krótkotrwałe, bez większych skutków ubocznych w środowisku. Najgroźniejsze zdarzenia opisano szczegółowo w tabeli 119. Tabela 119. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska w województwie mazowieckim w 2000 roku Najwięcej zgłoszeń dotyczyło zanieczyszczeń wód powierzchniowych wskutek niewłaściwej gospodarki ściekowej, a także w wyniku obfitych opadów atmosferycznych (np. zanieczyszczenie ściekami rzeki Utraty, zanieczyszczenie rzeki Pisia Gągolina, zanieczyszczenie Potoku Służewieckiego w Warszawie substancjami ropopochodnymi w wyniku odprowadzania ścieków deszczowych). W kilku przypadkach analizy wody nie potwierdziły zagrożenia. Istotnym źródłem NZŚ na terenie wojewdztwa mazowieckiego jest transport drogowy materiałów niebezpiecznych (głównie materiałów ciekłych palnych) oraz transport rurociągowy paliw płynnych. Spowodowane jest to wysoką produkcją paliw płynnych, znacznym ich zużyciem oraz dużymi przewozami tych materiałów. Ogółem w ciągu 2000 roku odnotowano 16 zdarzeń podczas transportu. Bardzo często dochodziło do zanieczyszczenia gruntu substancjami ropopochodnymi w wyniku kolizji drogowych lub awarii samochodów. Najgroźniejsze zdarzenia miały miejsce w miejscowościach Czerwińsk w powiecie płońskim oraz Nieskórz w powiecie ostrowskim. Dwukrotnie w ciągu roku doszło do uszkodzenie rurociągu "Przyjaźń": podczas prowadzonych prac remontowych (gm. Nieporęt) oraz w wyniku działania nieustalonych sprawców (gm. Załuski). Do środowiska wyciekło łącznie ok. 61 m3 surowej ropy naftowej. W miejscowości Lubice gm. Kołbiel nastąpiło krótkotrwałe rozszczelnienie magistrali gazowej w wyniku czego nastąpił wyciek gazu metanowego w ilości około 24 Mg. W kilku zakładach przemysłowych wystąpiły awarie instalacji. Trzy zgłoszenia dotyczyły niewłaściwego składowania odpadów niebezpiecznych (np. na terenie zakładowego składowiska złomu gm. Dębe Wielkie składowano bez właściwego zabezpieczenia zbiorniki z fosgenem i chlorem - nieznany sprawca spowodował wydzielenie fosgenu do środowiska). Duże zagrożenie dla środowiska i ludzi stwarzają zdarzenia z udziałem materiałów niebezpiecznych. W 2000 roku na terenie województwa mazowieckiego miało miejsce aż 26 tego rodzaju zdarzeń (ponad 74 % wszystkich zdarzeń), które dotyczyły: Do istotnych działań WIOŚ należy także nadzór nad usuwaniem skutków zdarzeń NZŚ i doprowadzenie środowiska do stanu właściwego. Przykładem takich działań w 2000 roku jest nadzór nad usuwaniem szkód powstałych w wyniku zanieczyszczenia gruntu surową ropą naftową w miejscowościach: Niepiekła - Karwin oraz Zdunowo (obie w gm. Załuski). W obu przypadkach rekultywację zanieczyszczonego gruntu uznano za zakończoną. Od kilku lat działa w WIOŚ system "gotowości" na wypadek wystąpienia NZŚ. W centrali w Warszawie oraz w Delegaturach pełnione są 24-godzinne dyżury inspektorów i kierowców. W dni wolne i poza godzinami pracy inspektorzy pełnią dyżury domowe (pod telefonem). Pracownicy WIOŚ uczestniczą także w posiedzeniach powiatowych zespołów ds. ppoż. i ratownictwa. W 2000 roku wzięto udział w 23 tego rodzaju posiedzeniach. 5. MONITORING ŚRODOWISKAPaństwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) jest systemem pozyskiwania, gromadzenia i przetwarzania danych oraz udostępniania informacji o środowisku. Jego celem jest zwiększenie skuteczności działań na rzecz ochrony środowiska. Koordynatorem realizacji zadań PMŚ jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Monitoring środowiska prowadzony jest w sieciach: krajowej i regionalnych oraz w sieciach lokalnych. Realizowany jest przez jednostki organizacyjne organów administracji publicznej, instytuty naukowe, szkoły wyższe i podmioty gospodarcze. Program badań monitoringowych realizowany w 2000 roku przez WIOŚ w Warszawie obejmował: Poza badaniami monitoringowymi WIOŚ prowadzi działania w kierunku ewidencji źródeł zanieczyszczeń środowiska na terenie województwa mazowieckiego. Pozyskiwane w ramach monitoringu dane stanowią podstawę do sporządzania różnego rodzaju komunikatów, opracowań i raportów. Opracowane informacje i publikacje są następnie przekazywane organom administracji rządowej i samorządowej, środkom masowego przekazu, bibliotekom, szkołom, organizacjom ekologicznym, studentom oraz innym zainteresowanym. Wiele osób, szczególnie uczniów szkół podstawowych i średnich, korzysta ze zgromadzonych danych również na miejscu w siedzibie WIOŚ oraz w poszczególnych delegaturach Inspektoratu. Dużym powodzeniem cieszą się publikacje z serii "Biblioteka Monitoringu Środowiska" wydawane przez IOŚ. Zainteresowanie stanem środowiska jest powszechne i ciągle wzrasta. Wychodząc naprzeciw potrzebom, w 2000 roku opracowany został przez WIOŚ folder pt. "Stan środowiska w województwie mazowieckim" oraz informator o działalności Inspektoratu. Ponadto opracowano: W odpowiedzi na wnioski wystosowane przez zainteresowane jednostki, udzielono 823 informacji o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza do celów projektowych. Sprawy najbardziej bulwersujące dotyczące ochrony środowiska omawiano w różnego rodzaju mediach. Przedstawiciele WIOŚ udzielili ogółem 17 wywiadów prasie, uczestniczyli w 27 audycjach radiowych i telewizyjnych. Ułatwieniem do pozyskiwania informacji o stanie środowiska posiadanych przez Inspektorat jest strona internetowa WIOŚ, która uruchomiona została w dniu 08.02.2001 roku, a jej adres jest następujący: http://www.wios.warszawa.pl. Zamiarem naszym jest bieżące informowanie społeczeństwa o stanie środowiska poprzez zamieszczanie komunikatów o stanie czystości wód powierzchniowych, stanie zanieczyszczenia powietrza, a także prezentowanie nowych inwestycji z zakresu ochrony środowiska. 6. DZIAŁALNOŚĆ LABORATORYJNA WIOŚWIOŚ w Warszawie posiada sześć laboratoriów, które zlokalizowane są w Warszawie, Płocku, Ciechanowie, Radomiu, Ostrołęce oraz w Mińsku Mazowieckim. Realizują one ustawowe zadania polegające na prowadzeniu badań stanu środowiska, wykonywaniu pomiarów i badań w ramach działalności kontrolnej WIOŚ oraz wynikające z nadzwyczajnych zagrożeń środowiska Poza podstawowym zakresem działalności, laboratoria specjalizują się w wybranych metodach analitycznych (tabela 120).
Od wielu lat WIOŚ prowadzi Politykę Jakości i systematycznie dąży do poprawy jakości wykonywanych badań. Obecnie wszystkie laboratoria mają wdrożony system zapewnienia jakości i posiadają certyfikaty akredytacji laboratorium badawczego nadany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. W celu usprawnienia pracy i zapewnienia wysokiej jakości badań w większości laboratoriów wdrożony został komputerowy system zarządzania pracą tzw. program "Laboratorium 2000 wersja B". Od wielu lat laboratoria uczestniczą w międzylaboratoryjnych badaniach porównawczych, uzyskując bardzo dobre wyniki. Wszystkie badania i pomiary prowadzone są w oparciu o polskie i międzynarodowe normy, zarządzenia GIOŚ, noty aplikacyjne producentów aparatury bądź własne, sprawdzone i udokumentowane metody. Szczegółowy zakres badań wykonywanych przez laboratoria WIOŚ z zaznaczeniem badań akredytowanych przedstawiono w tabeli 121.
Wszystkie badania i pomiary prowadzone są na wzorcowanym i sprawdzanym wyposażeniu nie odbiegającym pod względem technicznym od aparatury i sprzętu pomiarowego klasy światowej. Potencjał aparaturowy stanowią: 7. WSPÓŁPRACA WIOŚ Z INNYMI ORGANAMIWIOŚ realizując ustawowe obowiązki współdziała z: organami ścigania, Państwową Strażą Pożarną, Inspekcją Sanitarną, Inspekcją Weterynaryjną, Urzędem Dozoru Technicznego, Głównym Urzędem Celnym oraz innymi organami administracji państwowej i rządowej, organami samorządu terytorialnego, obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi. Na bieżąco przekazywane są do właściwych urzędów informacje o stwierdzonych naruszeniach przepisów ochrony środowiska oraz ustalonych warunków korzystania z niego. Oprócz raportu o stanie środowiska w województwie mazowieckim, dla potrzeb starostw oraz urzędów gmin sporządzane są także dodatkowe informacje o stanie środowiska i wynikach kontroli przeprowadzonych na ich terenie. Przedstawiciele Inspektoratu uczestniczą w posiedzeniach rad gmin, powiatów i sejmików samorządowych.W 2000 roku wzięto udział w 34 tego typu posiedzeniach. Dotyczyły one stanu środowiska, uciążliwości zakładów, a także planowanych i prowadzonych inwestycji. Ponadto w ramach przeciwdziałania NZŚ, pracownicy WIOŚ uczestniczyli w 23 spotkaniach Powiatowych Zespołów Reagowania Kryzysowego. WIOŚ współpracuje także z zarządami funduszy ekologicznych. W ramach współpracy z zarządami Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej potwierdzane są osiągnięcia efektów ekologicznych inwestycji realizowanych przy udziale tych funduszy. Fundusze celowe wspomagają finansowo WIOŚ w zakresie monitoringu regionalnego, zakupu sprzętu i aparatury laboratoryjnej oraz wydawania publikacji o stanie środowiska. Gminny Fundusz OŚiGW gminy Warszawa Centrum wspomógł WIOŚ finansowo w zakresie zakupu sprzętu kontrolno-pomiarowego Współpracując z Urzędem Marszałkowskim WIOŚ przekazuje na bieżąco informacje o zakładach nie wnoszących opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. 8. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA8.1. Udział WIOŚ w procesach integracyjnych z Unią EuropejskąW ramach współpracy z Europejską Agencją Środowiska przekazywane są informacje o środowisku uzyskiwane w trakcie badań monitoringowych prowadzonych przez WIOŚ lub przez inne jednostki badawcze: W związku z planowanym przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, rozpoczęto przygotowania do procesu dostosowania systemu monitoringu jakości powietrza do wymagań wspólnotowych. W trakcie prac zmierzających do wykonania wstępnej oceny jakości powietrza w województwie zebrano dane z ostatnich pięciu lat dla każdego stanowiska pomiarowego. Pozyskano dane o emisji ze źródeł punktowych z ostatnich dwóch lat, o rocznym obrocie paliw płynnych i gazowych z central dystrybucji paliw, a także dane o powierzchniowych źródłach emisji, strukturze uciepłowienia i zgazyfikowania poszczególnych miejscowości oraz dane o emisji ze źródeł liniowych. W ramach Porozumienia Bliźniaczego nr PL98/IB-EN-01, zawartego pomiędzy Ministerstwem Środowiska a Ministerstwem Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Republiki Francuskiej, WIOŚ w Warszawie uczestniczy w programie wdrażania wodnej dyrektywy ramowej w zlewni pilotowej rzeki Narew (powyżej wodowskazu w Pułtusku). Sporządzane są informacje dotyczące ilości i jakości ścieków odprowadzanych z wyznaczonych zakładów. WIOŚ od grudnia 2000 r. uczestniczy w pracach Komitetu Koordynującego w ramach projektu PHARE PL99/IB/EN/01 "Wzmocnienie polskiej administracji publicznej w tym Inspektoratów Ochrony Środowiska w zakresie egzekwowania prawa ochrony środowiska w kontekście nowego systemu administracyjnego w Polsce". W siedzibie WIOŚ w Warszawie odbyły się cztery spotkania robocze z ekspertami Unii Europejskiej. Dotyczyły one: Przedstawiciele WIOŚ brali również udział w organizowanych przez Ministerstwo Środowiska spotkaniach ze specjalistami francuskimi, w ramach realizacji komponentu 2 Porozumienia Bliźniaczego zawartego między MOŚZNiL Rzeczypospolitej Polski a Ministerstwem Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Republiki Francuskiej, które dotyczyły: monitoringu wód we Francji i finansowania gospodarki wodno-ściekowej, zakresu ocen oddziaływania na środowisko oraz dostępu społeczeństwa do informacji. 8.2. Udział WIOŚ w wypełnianiu zadań w ramach konwencji i umów miedzynarodowychWIOŚ uczestniczy w realizacji Projektu Pilotowego Monitoringu i Jakości Wód w zlewni rzeki Bug, w ramach którego prowadzone są badania jakości wód w wyznaczonych punktach rzeki Bug i jej dopływów. W ramach Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, przeprowadzona została czwarta okresowa ocena wielkości ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych rzekami do Morza Bałtyckiego (program PLC-4). Zebrano informacje dotyczące ilości i jakości ścieków odprowadzanych z zakładów, będących najistotniejszymi źródłami zanieczyszczeń wód na terenie woj. mazowieckiego. 9. PODSUMOWANIEW 2000 roku minęła 20 rocznica powstania Inspekcji Ochrony Środowiska. W okresie tym służby ochrony środowiska poprzez presję wywieraną na podmioty gospodarcze wpłynęły w sposób istotny na wyraźną poprawę w zakresie przestrzegania prawa ekologicznego, czego dowodem jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz obserwowana powolna, ale systematyczna poprawa stanu środowiska we wszystkich jego komponentach. W województwie mazowieckim działalność WIOŚ również przyczyniła się do osiągnięcia wymiernych efektów ekologicznych. Wzmożone kontrole w zakładach produkcyjnych najbardziej uciążliwych dla środowiska wymusiły budowę nowych i modernizację już istniejących urządzeń ochrony środowiska oraz wprowadzenie nowoczesnych technologii w kierunku zmniejszenia uciążliwości. Prawie wszystkie zakłady z "Listy 80" i z "Listy Wojewódzkiej" ograniczyły emisję zanieczyszczeń do środowiska. Wiele z nich podjęło również starania w kierunku uporządkowania gospodarki odpadami między innymi poprzez likwidację składowisk zakładowych i gospodarcze wykorzystanie odpadów. Powstały wyspecjalizowane firmy zajmujące się wykorzystaniem i unieszkodliwianiem odpadów. Poprawa stanu środowiska w dużej mierze jest wynikiem utworzenia zintegrowanego systemu finansowania przedsięwzięć proekologicznych. Najważniejszą rolę w systemie tym spełniają Narodowy i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Ze środków tych funduszy zrealizowano w ostatnich latach wiele znaczących inwestycji. Podejmowaniu działań oraz upowszechnianiu najlepszych rozwiązań technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych służą również różnego rodzaju konkursy ekologiczne. Pomimo obserwowanej poprawy w zakresie ograniczenia degradacji środowiska, co potwierdzają prowadzone przez WIOŚ badania monitoringowe, nadal pozostaje do rozwiązania wiele problemów. Do najważniejszych należy zaliczyć uporządkowanie gospodarki ściekowej w lewobrzeżnej części Warszawy oraz modernizację większości istniejących komunalnych oczyszczalni ścieków o przepustowości powyżej 2000 m3/dobę, w celu zapewnienia wymaganej redukcji związków fosforu. Konieczna jest także kontynuacja działań proekologicznych w zakładach produkcyjnych. Gwałtowny rozwój transportu samochodowego, przy braku odpowiedniej struktury drogowej, stwarza dużą uciążliwość dla ludzi i środowiska zarówno ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza jak i emisję hałasu. Jest to szczególnie uciążliwe dla mieszkańców dużych miast. Konieczna jest szybka rozbudowa sieci komunikacyjnych (autostrad, obwodnic, metra w Warszawie). W rejonach rolniczych województwa pewnym zagrożeniem dla jakości środowiska, głównie wód powierzchniowych, płytkich wód podziemnych oraz gleby, jest rolnictwo. Wiąże się to często z niedorozwojem infrastruktury towarzyszącej i niskim poziomem świadomości ekologicznej. Pilnym problemem do rozwiązania pozostaje niedostateczny rozwój kanalizacji we wsiach i małych miasteczkach. Zgodnie z wymogami unijnymi wymagana będzie budowa oczyszczalni lub kanalizacji w każdej jednostce osadniczej powyżej 2 000 mieszkańców. Konieczne są także dalsze działania w kierunku budowy nowych bezpiecznych składowisk i rekultywacji składowisk już wyeksploatowanych oraz likwidacji nieczynnych mogilników, zagospodarowania osadów ściekowych. Niezbędne jest stworzenie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wraz z uruchomieniem zakładów wykorzystywania i unieszkodliwiania tych odpadów. Duże znaczenie ma także rozwiązanie problemu wraków samochodowych. Zintensyfikowane kontrole potencjalnych sprawców NZŚ w znacznym stopniu przyczyniły się do ograniczenia ilości zdarzeń w grupie zakładów, gdzie zagrożenie jest największe. W dalszym ciągu istnieje jednak poważne zagrożenie w transporcie materiałów niebezpiecznych. Należy wzmóc kontrole niebezpiecznych przewozów. W ostatnim okresie w związku ze zmniejszeniem środków finansowych WIOŚ, znacznie ograniczono badania monitoringowe stanu środowiska. Realizowany jest program na niezbędnym poziomie, aby możliwe było dokonanie ogólnej oceny stanu środowiska w województwie. Istotną formą działalności WIOŚ jest edukacja ekologiczna. Konieczne jest wypracowywanie nowych form rozwijania świadomości ekologicznej oraz informowania społeczeństwa o stanie środowiska. Ochrona środowiska oceniana jest jako jeden z najkosztowniejszych elementów naszego członkostwa w Unii Europejskiej. Wynika to z konieczności wdrożenia szeregu dyrektyw unijnych. Jedną z najtrudniejszych do zrealizowania jest Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (IPPC). Według danych szacunkowych około 4 000 instalacji w Polsce objętych będzie postanowieniami tej Dyrektywy. Realizacja jej wymagać będzie stosowania najlepszych, dostępnych technik (BAT). Niewątpliwie wpłynie to w przyszłości na dalsze ograniczanie skutków działalności przemysłowej na środowisko. Inspekcję Ochrony Środowiska czeka również wiele zadań, które zapisane zostały w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa. Proces dostosowawczy dotyczy przepisów prawnych, struktury i zakresu kompetencji WIOŚ i jej procedur działania, wyposażenia i kwalifikacji pracowników. Konieczne więc będą dodatkowe środki finansowe na szkolenia w zakresie nowych przepisów prawnych, dosprzętowienie laboratoriów, wzmożone kontrole w większych zakładach, zmiany w systemie monitoringu środowiska w kierunku spełnienia unijnych wymogów (dotyczy to przede wszystkim monitoringu zanieczyszczeń powietrza na terenach dużych miast i wokół dużych zakładów oraz monitoringu hałasu, w szczególności hałasu drogowego). Inspekcję Ochrony Środowiska czeka również wiele zadań, które zapisane zostały w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa. Proces dostosowawczy dotyczy przepisów prawnych, struktury i zakresu kompetencji WIOŚ i jej procedur działania, wyposażenia i kwalifikacji pracowników. Konieczne więc będą dodatkowe środki finansowe na szkolenia w zakresie nowych przepisów prawnych, dosprzętowienie laboratoriów, wzmożone kontrole w większych zakładach, zmiany w systemie monitoringu środowiska w kierunku spełnienia unijnych wymogów (dotyczy to przede wszystkim monitoringu zanieczyszczeń powietrza na terenach dużych miast i wokół dużych zakładów oraz monitoringu hałasu, w szczególności hałasu drogowego). Reasumując, można stwierdzić, że równolegle do trwającego w latach 90. procesu transformacji społeczno-gospodarczej zmniejsza się presja wywierana na środowisko. Obniża się wielkość zanieczyszczeń emitowanych do powietrza, wód i gleby. Pociąga to za sobą wyraźną poprawę stanu środowiska we wszystkich jego komponentach. Jest to wynikiem wielu działań proekologicznych polegających, zarówno na modernizacji istniejących urządzeń i instalacji, jak i budowie nowych proekologicznych obiektów. Miniona dekada to również okres, w którym coraz większą uwagę zaczęto przywiązywać do prawidłowej lokalizacji przedsięwzięć powodujących określone skutki dla środowiska. Wprowadzona procedura ocen oddziaływania obiektów na środowisko powinna skutecznie przeciwdziałać niewłaściwej lokalizacji obiektów oraz zapewniać zastosowanie właściwych urządzeń ograniczających negatywne oddziaływanie zakładów do ich granic. Istotną rolę w wymuszaniu działań proekologicznych odgrywają instrumenty finansowo-prawne, do których należy zaliczyć system kar i opłat. W najbliższym czasie wprowadzone będą również opłaty produktowe i depozytowe. Działania dyscyplinujące Inspekcji przyczyniły się do uzyskania efektów w postaci radykalnego zmnieszenia uciążliwości. Wydano ponad 1600 zarządzeń pokontrolnych (prawie 16% wszystkich wydanych w kraju). Wpływy z tytułu kar z województwa mazowieckiego na fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej przekroczyły 25% wpływów w skali kraju (27%). (ostatnie dziesięciolecie)
![]() |